L Gabilan i la Boubielha

Nota Prévia: uma prevenção

Se não está familiarizada/o com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite emconsultar o dicionário cujo “link” pode encontrar no final do mesmo.

Algumas especificidades fonéticas e ortográficas da Língua Mirandesa

Embora o Português e o Mirandês tenham origem no Latim, pelas vicissitudes do processo histórico, seguiram percursos e tiveram formas de evolução diferenciados. Assim, paralelamente à evolução do galaico-português, ocorreu a do ásture-leonês, que, na Terra de Miranda, viria a chamar-se Mirandês. Daí que a Língua Mirandesa tenha algumas especificidades fonéticas e ortográficas próprias que a diferenciam do Português. Vejamos, então, algumas delas: em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandés, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas, no Mirandês é substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; o dígrafo ch lê-se sempre tch; o Mirandês – talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada – tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.

Antroduçon

Pul títalo de L Gabilan i la Boubielha, la purmeira de trés stórias que bos bou a cuontar subre l tiu Mulica, sereis bien capazes de cuidar que ye subre páixaros que, desta beç, stou a screbir. Que, cumo bereis, todas eilhas tamien méten páixaros. Mas, tanto esta, cumo las outras dues – L Gabilan Bota-se a Trates de la Queluobra i La Semiente de l Gabilan –, que, mais tarde, bos hei de cuontar, son subre outra paixarada. Si, que, tanto l tiu Mulica, cumo la semiente que deixou an Angueira, salírun ambos a dous acá uns páixaros!…

Pegando, mais ũa beç, ne ls filarapos de la mimória, scribo, agora, subre cousas que, antre ls anhos trinta i cinquenta de l seclo passado, inda nisquiera you era nacido, se passórun an Angueira.

Mas, para nun bos star yá a anfadar nin a cansar, l miu punto de bista subre l que se passou antre la figura percipal i las outras qu’éntran nestas cuontas – nun cuideis, pori, que, ambora l’antenda, çculpo l que aqueilha fizo – bai a quedar pa la última. Claro que, deç esse tiempo até hoije, para bien ou para mal – cuido que la maior parte para nuosso bien –, muita cousa demudou.

L tiu Mulica

Algun de bós inda se lhembra de l tiu Porfírio Agusto Pires? Nin you! I nun ademira nada. Ye que, sendo esse l sou berdadeiro nome, nun era assi qu’era coincido, mas por tiu Mulica, la alcunha que, nun sei quien tenerá sido l cura que, assi, le batizou. La rezon por que le ponírun esta alcunha dezírun-me que tubo a ber cul jogo de saltar a la mula.

Mulica era un rapaç baixo, mas peco, listo, amante de la borga, danhado por saias i xambres i, cumoquiera, tamien inda por outras cousas. Bondaba que le cheirasse a saias, que, até, ls uolhos le relhuzien.

Pul que ls mius amigos Zé Luís Quinteiro, Marie Rosa Rucica, Sabel Luisica, la sobrina mais nuoba de l tiu Porfírio, i miu primo Francisco Prieto me cuntórun i a quien agradeço, parece-me que l tiu Mulica serie uns anhos mais nuobo que sou armano, l tiu Luisico, coincido tamien por tiu Lhagonica. Al todo serien – nun sei se uito se dieç – un tagalho d’armanos. Pa lhá de l tiu Luisico, tamien inda dou fé de la tie Sabel Ciega, ũa de las sues armanas. Outro de ls sous armanos era l tiu Roberto de que oubi muitas bezes falar, mas que nun dou fé de l tener coincido. Todos eilhes éran filhos de la tie Janeira, mas naide me soube dezir cumo le chamában a sou pai. Tal cumo tiu Mulica, tamien la maior parte de ls sous armanos fúrun pa l Brasil.

Pul que me dixo miu armano Eimílio, a quien agradeço tamien, fui a nuosso pai que l’oubiu cuontar, pul menos, algũas de las hablidades de l tiu Mulica. Mas, çcunfio que algũas de las stórias las tenerá oubido cuontar a nuosso tiu Demingos Quintanilha.

Cumo bereis, culas stórias de l tiu Mulica, cálhan mui bien las façanhas dũa semiente que, quando el fui pa l Brasil, deixou an Angueira.

Mas preguntareis bós: afinal, que raio d’home serie l tiu Mulica?

Bah, nun perdereis por sperar un cachico, que yá ides a ber cumo ye qu’el era…

L Gabilan i la Boubielha

Era Mulica inda moço, un rapaç nuobo qu’inda nisquiera tenie ido a tirar la suorte pa la tropa, quando, nũa tarde de l final de julho, le toca a el ir culas bacas pa l lhameiro de Trabacinos.

Yá alguns dies, ls fenos i la segada tenien acabado i até l acarreio yá staba feito. A modos que, de ls trabalhos de la lhaboura própios de l berano, yá solo faltaba a la sue família fazer la lhimpa i, claro, arrecadar la palha ne l palheiro i acabar d’apanhar las patatas nalgũas lhaticas. Mas, cumo naide ye de fierro, era sábado i tamien el era filho de Dius i tenie, por isso, dreito a çcansar un cachico.

Pul menos eilhi, cerca de l lhameiro para adonde fui culas bacas, nun se bie bibalma, nin pinta de giente, niũa jóldia que l’ajudasse a passar l tiempo. De modos que, apuis de meter las bacas ne l lhameiro i de les tapar l boqueiro, Mulica, nun bendo por eilhi páixaros, nin sendo el rapaç de quedar queto, bota-se puls lhameiros de Trabacinos i de Balhe Molhado arriba, a la precura deilhes. La eideia serie precurar niales de picanço, de gaio, de rola ou de palomba trocal puls lhameiros desses sítios de l termo de Angueira. Assobiando por eilhi arriba i tan çtraído, sin se dar de cunta, bai a dar al termo de Caçareilhos. Andou, andou, andou tanto que, quando se aporcata, stá yá quaije ne l termo de Zenízio.

Nun lhameiro yá de la punta de l termo de Caçareilhos, abista ũa fémea de gaio a bolar cun çubiaco çpindurado de l bico. Lhougo le cheira que nun ha de tener l nial mui lonje deilhi. De lhameiro an lhameiro, bota-se, anton, a segui-la i, dito i feito, bei la páixara ir a dar a la corona de l frezno mais alto que eilhi hai. Mais ciente inda queda, quando, deilhi a cachico, la bei a scapar-se de l’arbe yá sin nada ne l bico.

Agarrando balanço, Mulica poula i, cumo las carnes pouco le pésan, dun salto colga-se nun de ls galhos de baixo de l frezno. Antrampolinado nel, agarrando-se als galhos i arrimado al tuoro, zbiando ũa ou outra fróncia, trepa por el arriba. Trapola a trapola i galho a galho, delgeiro que nin un gato, nistantico, stá por baixo de la corona. Dá, anton, alhá c’ũa niada de gaios, todos yá bien criadicos, quaije prontos pa se botáren fuora de l nial, batéren la ala i ampeçáren a bolar. I, mal les toca cula mano, lhougo ls paixaricos ábren l bico a la spera de mais çubiaco. Pensando na arrozada de páixaro que sue mai habie de fazer pa la nuite, pega neilhes, un a un, i – ala que se fai  tarde! – mete-os a todos ne ls bolsos de la jaqueta.

Al s’abaixar de l’arbe, oube ũa çquila de baca que nun debie star mui lonje deilhi. Bota-se, anton, pul meio de ls lhameiro arriba até abistar ũa buiada – quatro bacas, ũa deilhas cun sou bitelico, ũa sobrana i ũa burra – a antrar pul boqueiro dun lhameiro yá de l termo de Zenízio. I, atrás deilhas, alhá ben la buieira, ũa mociça de barica na mano que, lhougo de seguida, trata de les tapar l boqueiro.

Indo Mulica todo croco i campante cun sous cinco gaios, uns na mano i outros ne ls bolsos de fuora de la jaqueta, que lhieba puls ombros, ancosta-se a la parede i pon-se a assomar-se i a oulhar bien pa la mocica. Ye ũa boubelhica, bestida de saia negra cũas riscas brancas i ũa blusa cor de laranja, q’andarie por dezasseis ou dezassiete anhos. Sin haber dado inda por el, eilha pon-se a la selombra, na borda al fondo de l lhameiro, un cachico zbiada i abaixo de l boqueiro.

Poupa (Upupa epops)

Foto de Jose Artur Macedo, https://www.flickr.com/photos/zeartur/3527279285

Nuoba, airosa, guapa, bien bestida i, inda porriba, c’ũa buiada daqueilhas,  la moça nun serie dũa família qualquiera. assi, stá bien de ber que solo puode ser de giente dalgũas posses. Que, dues juntas de bacas i lhameiros grandes i frescos cumo aquel por donde passa l Ribeiro de Balhe Molhado, poucas son las famílias que les ténen. Claro que Mulica se bota anton de cuntas: “nuoba, guapa, rica i solica por eiqui?!… Algũa falha debe tener!…”

Assi i todo, parece qu’inda maior tentaçon i deboçon eilha sperta nel. Anton, aparece-le, acerca-se deilha i toca de le meter cumbersa:

– Buonas tardes, moça. Mas que rica buiada tenes! Bien proua puodes tener c’ũas bacas tan bien tratadas! Anton la sobrana, que stá quaije yá ũa baca feita, ye mesmo pimpona!…

– Ah si!… Miu pai até yá mos dixo que, se nun se stragar, pa l anho que ben, la bai a lhebar a la feira de Malhadas para ber s’arrecada dalgun prémio.

– Pus ye bien capaç disso!

 

I, fazendo de cunta que nun la tenie bido chegar culas bacas nin meté-las ne l lhameiro, diç-le el:

 

– Nun me digas que beniste todo l die cu’eilhas, moça!

– Nó!… Bin solo agora, de tarde.

– Oulha, quieres benir cumigo até lhá riba?

– Ah, nó… que miu pai mandou-me quedar cu’eilhas ne l lhameiro nun bá, pori, la nuossa Dourada sbarrulhar la parede i saltar pa la nuossa cortina eiqui al lhado i botar-se a trates al milho. Ye que ye ũa bardina i bien capaç disso. Nun cuides tu que ye la purmeira beç… I, atrás deilha, ban las outras i, até, la burra!

Mas, cu’eilha a guardá-las, mal serie que algũa fusse capaç de saltar pa la cortina i botar-se, anton, a fazer algũa lhobada ne l painço. De modos que la mocica parcie star çcansada. I, agora, cun mais un guardador, inda mais çcansada poderie quedar.

Anton, bendo-le ls paixaricos, bira-se para el i diç-le eilha:

– Ah!… que páixaros tan guapos tenes na mano!

– Ah, si!… I inda tengo mais ne ls bolsos de la jaqueta! Ye ũa niada de gaios que, fai un cachico, tirei de l nial. Stán yá tan bien criadicos que nun demorarie nada i botában-se a bolar! A ber se dan para mie mai fazer ũa buona arrozada deilhes pa la nuite!

– Ai, cuitadicos… que pena me dan! Nun me digas que sós assi tan zalmado que les bás a matar?!

 

Cumo se questuma dezir que ye l tiempo nestas tierras: nuobe meses de ambierno i trés de anfierno. Sendo yá l sigundo destes trés meses de l’anho, fazie ũa caloraça que mal s’aguantaba ũa blusica ou ũa camisa porriba de l cuorpo…

 

Claro que Mulica staba muortico por mudar de cumbersa. Até que, la moça, birando-se para el, le diç:

– Que caloraça! Puso-se acá ũa tarde tan caliente que solo a la selombra se stá bien i s’aguanta! Nun steias para ende al sol, home!… Pon-te mas ye a la selombra!…

“Ora assi ye que ye falar!” – pensou el. Parcie qu’eilha atinou mesmo cul que le staba a passar pula cabeça del.

– Pus stá mesmo!… Yá q’amentas nisso, oulha, bou mas ye a tirar la jaqueta! I tu por que nun zapertas la blusa?

I ye isso mesmo q’un i outro fázen. Pónan-se ls dous un cachico mais a la buntade. Bai el assenta-se acunchegadico a eilha a la selombra de l salgueiro, cerca de la fuonte que hai subre l fondo de l lhameiro.

Cumo na fuonte mana yá pouca auga, l’augueira de l meio de la barreira stá yá toda seca i mesmo l ribeiro yá nisquiera corre. Assi i todo, inda réstran ne l lhameiro un poçaco cun cachico d’auga nel fondo qu’inda dá pa la cria buer.

Anton el pega ne ls sous páixaros i pon-se a amostrar-los. I eilha, claro, a mirá-los. Bendo-los assi tan guapos, culas prumicas azules i cu’aqueilhas riscas negras i brancas a manchar l restro de las prumas cor de cinza, parcie que staba ancantada, quaije mesmo anfeitiçada por eilhes.

Bendo-la, assi, tan antolhada de ls gaios, Mulica bota-se de cuntas: “quien sabe se desta feita, a la cunta de ls páixaros, nun bou a tirar la barriga de misérias…”

I, birando-se, anton, pa la moça, diç-le:

– Se nun tubisses moço era bien capaç de te dezir ũa cousa!… Ye que, sendo tu assi tan guapa, çcunfio de que nun te faltará namorado!… Quien será l felizardo?!…

– Nun seias tonto!… Mie mai anda siempre a dezir-me qu’inda sou mui nuoba para essas cousas. You nun ando de namoro cun naide!…

– Ah!… nun me digas!… Pus, cumo you, qualquiera outro rapaç debe cuidar que tenes moço!… Mas, cumo sós ũa moça a las dreitas, cumoquiera nun me starás a mintir…

– A las bezes, a algũas pessonas passa-les cada cousa pula cabeça!…

– Pus ye!… Mas bien se bei que ls paixaricos t’agrádan muito!…

– Ai, son tan guapos i mimosos!…

– Pus, anton, bou-te a dezir l que staba a pensar acá para mi. Ye qu’inda me agradas tu mais a mi que ls paixaricos a ti!… I, para beres que te stou a dezir l que sinto, oulha, toma-los alhá a todos. Mas nun digas a naide que fui you que te les dei!

La mocica quedou tan cuntentica cu’aquel regalo que nin sabe cumo l’agradecer…

– Oulha, i se fússemos até aqueilha touça?! Y que, eilhi, siempre poderemos poner-mos mais a la buntade i quedarmos inda mais frescos.

– Ah… i se hai, pori, lhagartos ou algun quelubron?!

– Mas qu’ye que há de haber, qu’ye que há de haber!… I nun stou you eiqui pa te porteger?!

La rapazica, que´era toda einocente, i, se calha, un cachico nécia, aceitando l zafiu, lhougo le respundiu:

– Pus, stá bien! Ah… mas solo se me pormetires que, apuis, ls paixaricos quédan mesmo para mi.

– Pus, anton, se te les dou, para quien han de eilhes de ser?!…

– Pus bamos, anton!… A ber s’alhá corre um cachico mais d’airage!

– Si, claro!… Bamos pa lhá, que se debe star bien melhor!

Feita la cumbinaçon, alhá ban eilhes. Nun sfregante, meten-se ambos a dous na touça, porriba de la barranca, mesmo na borda de l lhameiro.

Ye ũa touça de carbalhicos inda tenricos, mas cun buona folharasca i ũas fróncias de frezno. Alhá pul meio, hai un carreironico, cun scobas i fenanco, que dá bien pa fazer la cama i s’ajeitáren.

I ye isso que fázen. Assi, alhá quédan eilhes, bien scundidicos.

De drento para fuora, inda dá para ber las bacas. Mas, de fuora para drento, nun se bei mesmo nada. Assi, mesmo que calhe qualquiera un passar por eilhi, cuidará que, nesse die, las bacas stan solicas i sin buieira ne l lhameiro.

Esparver (Accipiter nisus)

Foto de Ximo Galarza, https://www.flickr.com/photos/56564293@N06/44395457585

Anton, que nin gabilán mortico por chicha tienra i fresca, alhá se bota el a la boubielhica. Cula gana cun que stá, cuidareis bós que la bai a çprumar toda. Mas anganhais-bos bien!… Bien pul cuntrairo, Mulica ampeça cun todo l cuidado, nun bá, pori, la caça botar-se-le a fugir. Assi, arrincando ũa yerbica de l chano, corta-le la raiç i passa-le la spiga pul pescoço de la moça. Apuis desta festica, Mulica, ponendo-le las manos a la buolta de la cinta, agarra-la bien.

– Ai!… Nun me apertes tanto, carai!…

I, apuis doutras festicas, cuntina eilha:

– Nun me belhiçques nin me fagas cuçquinhas!… que nun sou capaç de parar cula risa!…

Passando, anton, inda a outras fiestas, Mulica pon-le ũa mano un cachico mais arriba i la outra un cachico mais abaixo de la cinta. I, apuis duns beisicos, lhougo habie de les dar para abançar cula brincadeira. Purmeiro, de pie, antre ls trampos, i, apuis, deitados subre l fenanco, bríncan, ampalpan-se i rebólun-se nessa cama, que, apuis disso, eilhi habie de se quedar a notar.

Al cuntrairo de la eigreija, nesta capielhica, que, nesse die, passa a ser sítio d’outras santa, deboçones i rezas, bótan-se calças abaixo i saias arriba. I, nestes i noutros porparos, eilhi stan ambos a dous un buono cacho de tiempo a fazéren-se aqueilhes outros mimos que bien podereis eimaginar ls que serien…

Ambora inda moço, Mulica era daqueilhes que, palabra dada ye mesmo palabra hunrada. Assi, acabada la funçon, i inda eilha culas calcicas als pies, lhougo se prontifica pa le passar pa la mano ls cinco páixaros que l’habie pormetido.

Inda assentada i culs paixaricos na mano, la moça ampeça a s’arranjar. Abaixa la saia, mas, quando bai pa chubir las calcicas, oulha i bei que ténen ũas manchicas burmeilhas. Anton, birando-se para el precura-le:

– Que ye q’andubiste tu a fazer pa me botares sangre nas calcicas?

Claro que, ambora cun cara de causo, el lhougo le diç:

– Mas anton tu nun bés que te tirei l birgo?!…

Ui, palabras nun fússen ditas… Nun sfregante, la mocica, zata nũa choradeira que parcie nun haber modo de la cunsolar. I bira-se para el a seluçar toda zgustosa:

– Ah… bés l que me faziste? Pus, mal chegue a casa, bou-le a dezir a mie mai!…

Bendo-la assi i l causo mal parado, diç-le el para ber se la calha:

– Bah!… Nun seias tonta! Nun te parece que será melhor you tornar-te a poné-lo?

– Si, i tu sós capaç?!…

– Anton, nun habie de ser?! Claro que sou! Quien le sabe tirar tamien sabe torná-lo a poner! Nun bés cumo se questuma fazer cul tapon de l garrafon!… Purmeiro, tira-se, mas, apuis, torna-se a poné-lo pa que l bino nun s’arrame!… Ye só quedarmos eiqui mais un cachico que, nistante, te l pongo outra beç!

– I de l que stás, anton, a la spera?! Pus bota-te a isso!… Dius mos lhibre que torne a casa sin l birgo!… Buona jeira se quedasse sin el!… Quiero ye que me tornes a poné-lo!…

– Ah… mas bien sabes cumo son estas cousas!… Esta ye ũa cousa que lhieba l sou tiempo i qu’inda me bai a dar un cachico de trabalho!… Mas, se me dires ls gaios de buolta, you torno-te a poné-lo…

– Pus si! Bei alhá se me l pones anton!…

I alhá tornan ambos a dous al trabalho ne l meio de la touça. Podereis eimaginar cumo ye qu’el fizo l trabalho i la canseira i cunsumiçon que nun le tenerá dado tornar a poné-le la cousa que, un cachico antes, habie tirado a la moça! Si cumo assi, eilhi stan ambos a dous mais un cachico de tiempo a trates a isso!

Por fin, eilha cul birgo i el culs páixaros de buolta, quédan ambos a dous todos cuntenticos!… Mas, bien bistas las cousas, Mulica nada mais fizo que amprestá-le por un cachico de tiempo ls páixaros a la chabasquita.

Stubírun eilhi tan antretenidos que nin eilha, i muito menos el, se lhembrórun mais de las bacas. Bá lá que a niũa baca le dou la belharaça i se botou al milho. Solo apuis del s’ir ambora, ye que la moça biu qu’eilhas se portórun cumo debe ser.

Quando, uns dies mais tarde, falaba deste eipisódio a un amigo, dezie-le Mulica:

– I éran cinco gaios tan fermosos! Mas bou-te inda a dezir ũa cousa. A las mies filhas, quando las tubir, bou-les a dezir todo pa que nun quéden, pori, tan einocentes i les passe cumo a esta.

 

Bocabulairo \\ vocabulário

 

Acá – cá \\ acarreio – transporte dos molhos de cereal para a eira \\ acauso – por acaso \\ acunchegadico – aconchegadinho \\ adabinar – adivinhar \\ aire/airage/airosa – ar/aragem/jeitosa \\ ajuntar – juntar \\ ala – asa/vamos \\ a la socapa – disfarçadamente \\ a las dreitas – pessoa direita ou de confiança \\ alhá – lá \\ alhebantar – levantar \\ alredor – em redor \\ ambentado – inventado \\ ambierno – inverno \\ amentar – mencionar \\ amorrado – em estado letárgico provocado pelo calor \\ amostrar – mostrar \\ ampalpar – apalpar \\ ampeçar – começar \\ ancantado – encantado \\ ancapaç – incapaz \\ ancun­trar/o – encontrar/o \\ andubiste – (forma do verbo andar) andaste \\ anfadar – enfadar \\ anfeiteçado – enfeitiçado \\ anfierno – inferno \\ anganhar – enganar \\ anho – ano \\ antolhado – desejoso \\ anton – então \\ antrampolinar-se – agarrar-se aos ramos da árvor \\ antretenido – entretido \\ apar­ecer – aparecer \\ apor­catar – precaver \\ aprécio – apreço \\ apuis – após, de­pois \\ arbe – árvore \\ armano – irmão \\ arramar – derramar \\ arrecadar – guardar, recolher \\ arriba – acima \\ arrincar – arrancar \\ arri­mar/do – encos­tar/do \\ arrozada – pratada de arroz \\ assentar-se – sentar-se \\ assi i todo – mesmo assim, apesar disso \\ assomar­ – espreitar \\ atinar – acertar, adivinhar \\ barreira – inclinação de um terreno \\ beç – vez \\ belharaça – maluqueira \\ belhiçco – belisco \\ benir – vir \\ berano – verão \\ bergóntia – rebento de árvore \\ bibalma – vivalma, ninguém \\ bido – (particípio passado do verbo ber) – visto \\ birgo – virgo, hímen, sinal de virgindade da mulher \\ biúdo – viúvo \\ bolar – voar \\ bondar – bastar \\ boqueiro – espaço na parede do lameiro por onde entra a cria \\ borga – pân­dega \\ botar-se a trates – atirar-se a \\ botar-se de cuntas – pôr-se a pen­sar \\ boubielha/ica – poupa/inha \\ buiada/buieiro – boiada/boieiro \\ buolta – volta \\ bun­tade – von­tade \\ calhar – calar, calhar \\ caliente – quente \\ caloraça – calorão \\ camino/ar – caminho/ar \\ campante – contente \\ capaç – capaz \\ capielha/ica – capela/inha \\ carai – caramba \\ carreiron/ico – carreiro/ito \\ çcair – descair \\ çcan­sar/dico – descansar/dinho \\ çculpa/ar – desculpa/ar \\ cena/r – ceia/cear \\ çforrar-se – desforrar-se \\ chabasquita – tontinha \\chano – chão \\ chicha – carne \\ chu­bir – subir, trepar \\ cinta – cintura \\ coincer – conhecer \\ co­lgar – dependurar \\ co­raige – coragem \\ corona – ponta mais alta do freixo \\ cortina – terra de cultivo cercada por muros \\ çpindurado – ­dependurado \\ çprumar – depenar \\ çquila – ­campainha da coleira de vaca \\ croco – vaidoso \\ çtáncia – distância \\ çtino – destino \\ çtrair/ído – distrair/ído \\ cũa – com uma \\ çubiaco – inseto para alimentar as crias de pássaro \\ cuçquinhas – cócegas \\ cuel/cueilha – com ele/com ela \\ cul/a – com o/a \\cumbersa – conversa \\ cumoquiera – tal­vez \\ cunsumiçon – consomição \\ cunsante – conso­ante \\ cunta – conta \\ cuntente/ico – contento/inho \\ cuntrairo – contrário \\ cura – padre \\ cuorpo – corpo \\ deçde – desde \\ deilha/es – dela, deles \\ del – dele \\ Demingos – Domingos \\ demudar – mudar \\ die – dia \\ Dius – Deus \\ dixo (forma do verbo “dezir”) – disse \\ dreito – di­reito \\ dũa – de uma \\ dubidoso – duvidoso \\ eiceçon – exceção \\ eidade – idade \\ eilhi – ali \\ eiqui – aqui \\ eisistir – existir \\ einocente – inocente, ingénua \\ el – ele \\ ende – aí \\falha – defeito \\ fame – fome \\ feita – feita, vez \\ fenanco – erva meio seca \\ fierro – ferro \\ filarapo – resto de fio \\ fizo – (3ª pessoa do singular do pretérito perfeito do verbo fazer) – fez \\ frezno – freixo \\ friu – frio \\ fróncia – rebento de árvore \\ fuonte – fonte \\ fuora – fora \\ fusse na fita – fosse le­vado na con­versa \\ gabilan – gavião \\ gana – vontade \\ garrafon – garrafão \\ gusto/ar – gosto/ar \\ hablidade – habilidade \\ ­hunrada – honrada \\ huorta – horta \\ jeira – geira \\ jóldia – joldra \\ lhaboura – lavoura, agricultura \\ lhagarto – lagarto \\ lhatica – pequena horta \\ lhi­mpa – trilha e limpa do cereal \\ lhameiro – lameiro \\ lhem­brar – lembrar \\ lhi­brar – livrar \\ lhobada – lobada \\ lhougo – logo \\ mala – má \\ manhana – manhã \\ mai – mãe \\ mano – mão \\ mie/miu – meu/minha \\ mortico – mortinho \\ mos – nos \\ naide – nin­guém \\ niada – ninhada \\ nial – ninho \\ nin – nem \\ ningũa/ningun/niun – nenhuma/nenhum \\ nisquiera – nem sequer \\ nistante/ico – num ins­tante \\ nó/nun – não \\ nomeada – fama \\ nuite – noite \\ nuobe – nove \\ nuobo – novo \\ ourrieta – pequeno vale \\ páixaro – pássaro \\ pa lhá – para além de \\ palomba – pomba \\ par­cer – parecer \\ patata – batata \\ peco – bem apresentado, aperaltado \\ percipal – principal \\ percisar – precisar \\ picanço – variedade de pássaro \\ pie – pé \\ piel – pele \\ pobo – povo, povoa­ção \\ poboa­çon – po­voação \\ pori – porventura, talvez, por azar \\ porparar/o – preparar/o \\ porlantre – avante \\ porriba – por cima \\ poular – pular \\ precurar – perguntar, procurar \\ proua – vaidade \\ pul/pula – pelo/pela \\ pur­meiro – pri­meiro \\ pus/puis – pois \\ quaije – quase \\ quales – quais (pl. de qual) \\ qualqui­era – qualquer \\ quedar – ficar \\ queluobron – cobra-macho \\ questumar – costumar \\ queto – qui­eto \\ quien – quem \\ quienqui­era – qual­quer pessoa \\ raiç – ra­iz \\ rapaç – ra­paz \\ regalo – prenda \\ regla – regra \\ re­lhuzir – re­luzir \\ respunder – responder \\ restrar/o – restar/resto \\ rezon/es – ra­zão/ões \\ riba – cima \\ rugido – ruído, barulho \\ salir – sair \\ sastifeito – satisfeito \\ sbarrulhar – derrubar um muro de pedras \\ scapar-se – fugir \\ scoba – giesta \\ screbir – escrever \\ scuitar – escu­tar \\ scunder – esconder \\ seclo – século \\ selombra – sombra \\ semiente – semente \\ seno – seio \\ senó – se­não \\ sequi­era – sequer \\ sforçar-se – esforçar-se \\ sfregante – instante \\ sgaçar – esgaçar \\ si cumo assi – mesmo assim \\ sin – sem \\ sobrana – vitela com cerca de um ano \\ sobrino – sobrinho \\ spertar – despertar \\ spormen­tar – experimen­tar \\ spiga – espiga \\ sque­cer – esque­cer \\ stragar – estragar \\ stranha/r – estranha/r \\ stu­bírun – (forma do verbo “star”) esti­veram \\ stu­bísse – (forma do verbo “star”) esti­vesse \\ suorte – sorte, propriedade herdada \\ talbeç – talvez \\ tamien – ta­mbém \\ tapon – rolha \\ tener – ter \\ tenta­çon – tenta­ção \\ tienro – tenro \\ títalo – título \\ tirar la suorte – inspeção militar \\ touça – moita de carvalheiras \\ trampo – ra­mo de árvore \\ trapola – ra­mo cortado pouca distância do tronco da árvore que facilita trepá-la e onde depois nascem os rebentos \\ seluçar – soluçar \\ trocer – torcer \\ tubir/tubírun/tu­bísse – (formas do do verbo “tener”) tiver/ti­veram/tivesse \\ ũa/un – uma/um \\ uobo – ovo \\ uito – oito \\ uolho – olho \\ xambre – blusa \\ – já \\ ye – (forma do verbo ser) é \\ yerba/ica – erva/ita \\ zabergonhado – desavergonhado \\ zafertunadamente – infeliz­mente \\ zafiu – desafio \\ zalmado – sem alma \\ zapertar – desapertar \\ zatar – desatar \\ zbiar/do – afastar/do, desviar/do \\ zgusto/so – desgosto/so

  Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio http://www.mirandadodouro.com/dicionario/   Se quiser visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html   Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”: www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/

3 respostas para “L Gabilan i la Boubielha”

  1. Que guapas cuontas.
    You adoro ler – i screbir – cuontas.
    Gustei de ler, assi cumo de ber tantos chamadeiros que you conheço – porque sou Boubielho – conheço bien, por eilhes andei muitas bezes.
    Nun sei se l outor quando screbiu las cuontas s’agarrou a la ficçon para poner nome nas personaiges, se l fizo, fizo-lo mui bien.
    A las bezes la ficçon i la rialidade stan mais, acerca ua de la outra, do que se pensa.
    Parabienes.

    Curtir

Deixe um comentário