De Trapos se Fai ũa Manta de Farrapos. Ls Porpósitos Deste Blogue

Nota Prévia: uma prevenção

Se o/a leitor/a não está familiarizado/a com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia-voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite em consultar o Vocabulário que pode encontrar no final do mesmo.

Breves notas sobre a grafia do Mirandês

Em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandês, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas é, no Mirandês, substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; já o dígrafo ch, em Mirandês, lê-se sempre tch; talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada, o Mirandês tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.

Dedicatória

A toda la gente que naciu ou ye decendiente d’Angueira ou que gusta i s’antressa por eilha i als mius fameliares, specialmente a la mie tie, a que questumo chamar Dulcineia, als mius filhos, Luís i Aquilino i a Astrid, la tie deste i mai de ls mius neticos, Ciel Madrugada, Hélio Gabriel i Aura Dulcineia, dedico l que eiqui scribo.

Agradecimiento

Fui l miu amigo Carlos Pires quien m’acunselhou a screbir, que ye ũa forma de guardar algũas lhembráncias de la stória de la bida de las pessonas d’Angueira para que, pori, nun se pérdan. Pedi, aton, al miu filho mais nuobo, Luís Carlos, pa me criar este blogue. I, assi, meti-me nesta ampreita. Tengo, anton, que les agradecer a ambos a dous.

La rezon de ser deste blogue

Apuis de quaije quarenta anhos – purmeiro, cumo porsor i, de seguida, cumo anspetor – al serbício de l’Eiducaçon, mesmo nun sendo mie buntade, pus cuidaba cuntinar inda por mais uns anhos al serbício, botei-me de cuntas i nun stube cun mais aqueilhas: decedi aposentar-me.

Hai que ber que, a las bezes, algũas pessonas, cumo nun mos puoden ampuntar, amánhan maneira de mos dar un ampurronico que demuda la maneira cumo cuidábamos fazer las cousas: purmeiro, yá me faltaba pacéncia pa star a aturar aqueilhas caturrices que ls rapazes nuobos i zlhumbrados – que, nun sei quien i nin se bei por quei, ponírun a la frente de l serbício – questúman fazer só pa s’amostrar que son amportantes i qu’eilhes ye que mándan. Quédan, assi, todos amperiales i cumbencidos de qu’eilhes ye que sáben i, inda porriba, que sáben todo; sigundo, se caísse, pori, na asneira de nun fazer cumo fiç, bede l que m’irie acuntecer. Se cuntinasse a trabalhar i a çcuntar mais uns anhos pa la reforma, que bantaige poderie tirar? Si que, nun sendo ganancioso, tamien nun sou sufridor! Pus, mirai bien! Cumoquiera, me tocarie a benir c’ũa penson inda mais pequeinha q’aqueilha cun que bin.

Stan tontos ou quei?! Si, que buonos de la cabeça nun puoden star! Ou cuidaran, pori, que todos son cumo eilhes?! Dá-le cada ũa na cabeça a algũa giente de la Admenistraçon Pública! I inda dízen qu’esta ye racional! Eimaginai cumo serie se nun fusse!… Dei mesmo cun algũa giente a que bien se le poderie aplicar ũa parte de l que, sin oufénsia als bichos, se dezie de ls de la raça de Miranda dũa famosa spece: “… hai muitos! Mas estes son ls únicos que stan an bias de stinçon!” Si, que, bien bistas las cousas, arremedos de Trampas, eimitaçones de Zédus i cópias de Bolsonairos nun fáltan por ende, por donde calha!

De modos que – ala que se fai tarde! – nun tube outro remédio: botei-me de fuora, que ye cumo quien diç, çpedi l patron.

Cumo se questuma dezir, hai males que bénen por bien. Cumo podereis ber, fui l que me acunteciu: mesmo sin querer i cuidando que me farien mal, acabórun por me fazer bien.

Aton, pa nun passar a fazer parte de l reino de la einutelidade, tube q’amanhar maneira d’acupar l tiempo lhibre a fazer algũa cousa. I que melhor poderie arranjar que lhembrar cousas passadas, bai yá para bien anhos, na mie anfáncia, an Angueira? Para mais, son cousas que stan an bias de zaparecer ou que la giente nuoba, s’inda las sabe, stará quaije a squecer.

Spero bien qu’esta buntade i la fuorça qu’inda sinto nun béngan a, cul tiempo, amurchecer i passar, pori, a ser i a sentir-me einutele.

Botei-me, anton, a arranjar maneira de fazer algo, inda mais que nun seia fazer que fago.

Hai bárias i çfrentes maneiras de cuntrariar ls eifeitos i, anté mesmo, d’adiar un cachico la belheç. Mas, loinje de mi pensar que ser mais bielho querga dezir que se seia einutele.

Screbir ye ũa dessas maneiras, antre outras mais. Assi, se ls mius amigos tubíren subreciente pacéncia pa me aturáren, eiqui poderan dar-se cunta de la eideia que tengo subre algũas cousas de la bida. Ye que, mesmo quando screbimos subre l passado, stamos tamien a amostrar cumo ancaramos l persente, l que hoije se passa. Pa lhá dũa proba de que cuntinámos bibos, screbir ye tamien un eisercício, quaije d’oufecina, cun que mos acupamos i bamos arrumando l que mos passa pula cabeça i mos bai na alma.

Nun ye que nun sinta tener cumprido l que cuido séren las mies oubrigaçones i pagado, oumenos, parte de la mie díbeda a la sociadade. Ye que, nestas, cumo an outras cousas mais, parece-me ser cumo Fernando Manuel Bernardes screbiu i Manuel Freire canta:

Se poeta sou

Sei a quem o devo…

Ao povo a quem dou

Os versos que escrevo.

Cunserbar la mimória dũa poboaçon i de la sua gente ye, ne l mil modo de ber, ũa oubrigaçon de todos ls que neilha nacírun, ténen algũa costielha ou inda alhá móran. Mas, só se puode fazer, se fur abibada pulas lhembráncias i cuntribuciones de todos aqueilhes que, çponendo de cundiçones pa l fazer, puodan i quérgan çponiblizá-las, acrecentando algũas “pieças” q’ajúden a (re)fazer l “puzzle” de la bida de la sue gente.

Ye que, de farrapos, se fai ũa manta de trapos!

Angueira (ponente) bista de la Canhada.jpg
Parte birada a poniente de la poboaçon d’Angueira bista de l cimo de la Canhada (2016)

Lhembrar eipisódios de la bida de pessonas d’Angueira ye ũa maneira, inda que sencielha, de las houmenagear. Ye que todos somos debedores daqueilhas cun que, quando éramos nuobos, cumbibimos i que, dũa maneira ou doutra, mos ajudórun a ser quien somos. Ye tamien ũa maneira de nun deixar squecer toda la gente que, na mie bida, mas, subretodo, quando era inda garotico, fusse qual fusse la staçon de l’anho, bi a trabalhar la tierra: homes i ties, rapazes i moças, rapazicos i mocicas. Cumo máquinas nun habie, nesse tiempo, todos ls fameliares de casa stában ambolbidos ne l trabalho de l campo i cada qual tenie que, a sou modo i cunsante la eidade i la fuorça, dar la sue cuntribucion, por más pequeinha que fusse, pa l sustento de todos. Esta era ũa parte amportante de la bida de ls lhabradores d’antigamente, que, nũa stafa dura i repetida bezes sin cunta, anquanto íban fazendo pula bida, todo s’iba renobando.

L miu antento i l que tengo an bista ye antressar todos aqueilhes que, stando mais lonje ou mais cerca, mas nun la squecendo i tenendo-la ne l coraçon, s’antréssan por Angueira. Assi, fago tençon de scuitar quien me querga cuontar eipisódios i situaçones de l passado de la bida, de l trabalho i de ls debertimiento de la giente d’Angueira pa que nun se squéçan i eibitar assi que se pérdan.

Ye cun grande delor d’alma, mas nun me cunformo, que, cumo se passa tamien na maior parte de ls pobos bezinos, cada beç haba menos pessonas a bibir na Angueira, la tierra de la mie criaçon.

Inda que bien me custe, tengo que lhastimar la perda, por çcuido miu, dalgũas modas que, parcendo ser d’anfluéncia moura, inda pequerrico, scuitei a mius pais cantar na segada i que nisquiera dancuntrei ne l CD, de 1998, “Portuguese Folk Music – volume 2 – Trás-Os-Montes” – SP 4199, Strauss PortugalSom, cula recuolha feita por Michel Giacometti i Fernando Lopes-Graça, seguinte a la que, cunsante ende se lei, an 1932, tenie sido feita por Kurt Schindler, un musicólogo amaricano.

Tengo tamien muita pena de nun tener grabado ou screbido las stórias que tantas bezes scuitei a miu tiu Deimingos Quintanilha – la alcunha de família pula parte de mie mai – cuontar i que, assi, an grande parte squeci.

Pa que nun benga, pori, a passar-se l mesmo, tenemos, aton, que mos aporcatar, reculhindo i registrando l qu’inda stá na mimória dalgũas pessonas, arriba de todo, de las mais eidosas.

Buona jeira que se baia, pori, a perder tamien la parte qu’inda mos restra!…

Sabemos que la mimória ye traiçoneira. Mas, na falha de registros – decumentos scritos, filmes ou outras grabaçones –, ye deilha – la mie i la de ls mius amigos – que tengo de sucurrer-me pa poder lhebar palantre l que tengo an mente i que neilha inda me bai remolendo: quedar cula representaçon, quanto possible fiel, de momientos i situaçones de la bida d’antigamente, l que mos trai algũas deficuldades i mos fai correr alguns riscos que, na medida de l possible, amporta eibitar.

Cumo stais a ber, scribo an Mirandés. I la rezon nun ye fácel d’adabinar. Quando naci i creci, la maior de la giente d’Angueira falaba Mirandés. Assi, esta ye la mie purmeira lhéngua materna. Solo apuis, na eigreija i na scola, ye que, cumo quaije l restro de la gente, tube tamien daprender a falar i a screbir an Pertués.

Screbir an Mirandés, que, a las mies custas i cula ajuda dun ou doutro amigo, só ampecei a daprender bai pa quatro anhos, trai mais outra deficuldade: la de, pa minguar l risco de dar erros, tener que, a cada passo, andar a cunsultar l dicionairo i la gramática, l que torna inda más demoroso l trabalho de screbir, de modo a que ls testos quéden c’ũa scrita scurreita i podéren, assi, ser dados a coincer a todo mundo.

Pus eiqui bos dou cunta i podereis ler ũa parte de la mie acupaçon de bai yá para alguns anhos. Cumo podereis ber, screbi subre sítios, questumes, acupaçones, pessonas, stórias, situaçones i eipisódios passados an Angueira ou noutros pobos al redor, mas an que stubírun ambolbidas pessonas d’Angueira.

Apuis de mais de cinquenta anhos que deixei d’alhá bibir, este ye l tribuito que presto a la tierra adonde naci, passei la mie anfáncia i stan las mies raízes. Ye cumo que un studo de causo, que queda inda por fazer, mas que, a partir de l que eiqui screbir, outra pessona que querga poderá fazer.

La referéncia als sítios i a las marras de l termo d’Angueira ye para que, quedando screbidos, nun se squéçan nin se pérdan, pori, ls nomes, adonde son i inda por donde pássan las marras culs termos de las poboaçones bezinas: la Speciosa i Samartino de l cunceilho de Miranda, a naciente i a sudeste; Caçareilhos, San Joanico, Çarapicos i Abelhanoso de l cunceilho de Bumioso, a sul, a poniente i a norte.

Bocabulairo \\ vocabulário

Abibar – avivar \\ aculhir – acolher \\ acupar – ocupar \\ al – ao \\ ala que se fai tarde – já é mais que tempo \\ alhá – lá \\ ambolbida – envolvida \\ ampeçar – começar \\ amperial – vaidoso, que gosta de se dar ar de importante \\ amportar – interessar \\ ampuntar – despedrir, mandar embora \\ ampreita – empreendimento \\ ampurronico – empurrãozinho \\ amurchecer – esmorecer \\ anho – ano \\ anté – até \\ antención – intenção \\ antento – desejo, objetivo \\ antressar – interessar \\ aporcatar – precatar, precaver \\ arada – terras que num ano estão lavradas para, no ano seguinte, serem cultivadas com cereal \\ arremedo – imitação \\ assuceder – acontecer \\ bantaige – vantagem \\ belheç – velhice \\ baia – (forma do verbo ir) vá \\ benir – vir \\ bien – bem, muito \\ bonda – basta \\ buona jeira – ai de nós, Deus nos livre \\ çcuçon – discussão \\ çcuido – descuido \\ çcuntar – descontar \\ çfrente – diferente \\  coincer – conhecer \\ costielha – costela \\ çpedir – despedir \\ çponer – dispor \\ çponiblizar – disponibilizar \\ cul – com o \\ cunsante – consoante \\ cunserbaçon – preservação \\ cunsumiçon – preocupação \\ cuntinar – continuar \\ cuntribucion – contributo \\ cuonta – conta \\ dá-le i la burra a fugir – sem emenda \\ daprender – aprender \\ debertimiento – divertimento \\ demoroso – moroso \\ demudar – mudar \\ dezir – dizer \\ díbeda – dívida \\ eibitar – evitar \\ eiducaçon – educação \\ eigual – igual \\ eimitaçon – imitação \\ einutele/einutelidade – inútil/inutilidade \\ eiqui – aqui \\ ende – aí \\ fuolha – folha, terras cultivadas nun ano e que, no ano seguinte, ficam de arada \\ fuorça – força \\ l/a – o/a \\ lhá – além, lá \\ lhastimar – lastimar \\ lhembráncia – lembrança \\ lhembrar – lembrar \\ lhéngua – língua \\ loinje – longe \\ manhana – manhã, amanhã \\ mi/e – mim/nha \\ minguar – diminuir \\ mirar – olhar \\ mie/u – minha/meu \\ naide – ninguém \\ neilha – nela \\ nin – nem \\ nino – criança, menino \\ ningun – nenhum \\ nisquiera – nem sequer \\ niũa – nenhuma \\ nun – não \\ nuobo – novo \\ oumenos – pelo menos \\ ourigenar – gerar \\ pa – para \\ palantre – para diante, avante \\ parcer – parecer \\ pequerrico – pequerrucho \\ pori – porventura \\ porpósito – propósito \\ porsor – professor \\ pula – (por a) pela \\ purmeiro – primeiro \\ quaije – quase \\ quérgan – (forma do verbo querer) queiram \\ questumar – costumar \\ recendida – originária, descendente \\ remoler – remoer \\ seluçon – solução \\ screbir – escrever \\ scuitar – escutar \\ scorreita – correta, sem erros \\ seia – (forma do verbo ser) seja \\ sin – sem \\ solo – só \\  squecer – esquecer \\ staçon – estação \\ stafa – canseira \\ subreciente – suficiente \\ tençon – intenção \\ tenga – (forma do verbo “tener”) tenha \\ testo – texto \\ tubisse – (forma do verbo “tener”) tivesse \\ ũa – uma \\   – já \\ ye – (forma do verbo ser) é \\ zaparcer – desaparecer

Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio

http://www.mirandadodouro.com/dicionario/

A quem queira visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue

http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html

Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”:

www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/


2 respostas para “De Trapos se Fai ũa Manta de Farrapos. Ls Porpósitos Deste Blogue”

  1. Parabéns pela iniciativa António Torrão. A ideia é muito boa e espero que ainda vás a tempo de fazer a recolha que te propões fazer. Quanto mais tempo passar maiores serão as dificuldades, designadamente a nível da recuperação de episódios e situações passadas e de recolha de histórias e canções. Força, pois, com a empreitada que será um contributo magnífico para perpetuar a memória de Angueira e dos angueirenses. Dentro da minha disponibilidade e, do que me for possível, podes contar com o meu contributo. Tenho pena é de não saber escrever em mirandês.

    Curtir

    • Obrigado, Carlos Rodrigues. Venha(m), pois, o(s) teu(s) contributo(s). Será(ão) sempre bem-vindo(s). Na medida do possível e se quiseres, poderei ajudar na tradução.

      Curtir

Deixe um comentário

Preencha os seus dados abaixo ou clique em um ícone para log in:

Logo do WordPress.com

Você está comentando utilizando sua conta WordPress.com. Sair /  Alterar )

Imagem do Twitter

Você está comentando utilizando sua conta Twitter. Sair /  Alterar )

Foto do Facebook

Você está comentando utilizando sua conta Facebook. Sair /  Alterar )

Conectando a %s

%d blogueiros gostam disto: