Pagar l Bino. La Tradiçon Inda Será l Qu’Era?

Nota Prévia: uma prevenção

Se o/a leitor/a não está familiarizado/a com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia-voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite em consultar o Vocabulário que pode encontrar no final do mesmo.

Breves notas sobre a grafia do Mirandês

Em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandês, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas é, no Mirandês, substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; já o dígrafo ch, em Mirandês, lê-se sempre tch; talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada, o Mirandês tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.

Agradecimiento

Cumpletou-se un anho subre la purmeira publicaçon d’algũas lhembráncias de la mie anfáncia que fiç ne l miu blogue. Torno, agora, a screbir subre outras lhembráncias qu’inda guardo de cousas que, ne ls anhos cinquenta i sessenta de l seclo passado, era you garotico, se passában na poboaçon adonde fui criado i bibi anté als dieç anhos. Steia onde stubir, deficelmente poderei squecer Angueira.

Tengo q’agradecer a las pessonas que me cuontórun ou me lhembrórun dalgũas cousas que you nun sabie ou de que yá staba squecido: a Zé Luís Ché; a miu primo Chico, filho de miu tiu Eimílio Quintanilha; a Marie Rosa Rucica; a miu armano Eimílio i a sou filho i miu sobrino Carlos, a quien agradeço tamien por me tener outorizado a publicar un de ls retratos tirado po el.

Las cousas qu’eiqui tengo screbido i me propongo cuntinar a screbir ténen la marca dun tiempo bien çfrente de l que agora bibimos. Morában, anton, an Angueira, quaije sietecientas pessonas, muitas deilhas moças i rapazes, la mocidade d’anton. Para berdes cumo demudou, bonda dezir qu’éramos tantos ls garoticos q’anton andábamos a la scola que anchiemos dues salas. Pus, hoije, nin sequiera um hai i la scola fui ancerrada bai yá un ror d’anhos. De la mocidade daquel tiempo réstran, agora, uns poucos de bielhos i, hoije an die, Angueira yá nin nobenta pessonas tenerá.

Por bias de la eimigraçon pa l Brasil i outros países de l’América, purmeiro; pa la Fráncia, Almánia, Spanha i outros países de l’Ouropa, apuis; i, mais recentemente, tamien debido a la migraçon pa bárias cidades de Pertual. Tal cumo outras poboaçones de la Tierra de Miranda, de l Nordeste Stramontano i de l restro de Pertual, Angueira fui perdendo, assi, la maior parte de la gente nuoba. Restrando quaije solo bielhos, siempre q’alhá torno, ye un delor d’alma ber que, cumprindo l çtino, i cumo un die – spero que steia inda bien loinje – tamien mos há de tocar a nós, zafertunadamente, fáltan mais algũas pessonas ne l pobo que, cun muita pena mie, yá mos deixórun para siempre.

Mas deixemos-mos de cousas tristes, que, cumo se questuma dezir, tristezas nun págan díbedas i tamien augas passadas nun fázen moler molinos.

Preacupa-me q’l que scribo i publico seia ũa amostra fiel de la maneira cumo, dantes, éran i se passában las cousas. Cumo tod’mundo sabe, las tradiçones son l que son i ténen un peso einorme. Mas, lhembrá-las i dá-las a coincer nun quier dezir que se steia anteiramente d’acordo cun todas eilhas.

La fuonte de l Pilo

Oumenos anté als anhos setenta de l seclo passado, habie alguns sítios de l termo, mas, arriba de todo, na poboaçon, qu’éran ls que mais agradában a la rapaziada d’Angueira: ls poços de la Cabada i de ls Puntones, adonde, ne ls dies de maior calma de l berano, ls moços i ls garotos íban a dar uns margulhos i a chafurgar na ribeira pa se refrescáren. Yá las moças solo s’atrebien a nadar a la nuite i ne l poço de l Canhiço. Pa lhá destes, éran trés ls sítios, todos ne l meio de la poboaçon, que la mocidade apreciaba inda mais: la fuonte de l Pilo, adonde manaba tanta auga que nunca secaba; un cachico arriba desta fuonte, l Ronso, un de ls lhargos adonde la mocidade questumaba fazer la maior parte de ls beilaricos; inda mais arriba, cerca de la capielha ne l meio de l Lhargo de Sante Cristo i por baixo de la frauga de l tiu Ferreiro i de la casa de l tiu Aran, l paredon q’apartaba la rue i ls huortos de riba de l Pilo. Era eiqui que, antre l final de primabera i l ampercípio d’outonho, a la tardica, s’ajuntaba la rapaziada pa cumbersar i se debertir.

L Ronso, l largo adonde era la casa i la taberna de l tiu Cereijas i de la tie Mar’Inácia Fresca, ye ũa ancruzelhada adonde ban a dar bárias rues d’Angueira: la que, de la Eigreija dá pa las Eiras Grandes; las que, de San Sabastian i de l Lhargo de Saiago, apuis de s’ajuntáren junto a la casa i a la frauga de tiu Crespo, dan pa Sante Cristo i, apuis, pa l Cimo de l Pobo, pa la Mediana, pa la Salina i pa l Cachon; ye tamien al Ronso que ban a dar las Scaleiricas.

Ambora fusse ne l Ronso, que, nas tardes de deimingo, la mocidade fazie la maior parte de ls beilaricos i, ne l ampercípio d’outonho, las troulas de las fiestas, ũa beç ou outra, fazien-les tamien ne l Lhargo de Saiago, ne l fondo de l Cachon, ne l Lhargo de Sante Cristo i anté mesmo ne l Cimo de l Pobo, cerca de la casa de la Scola. Ne l arraial de las fiestas, ls moços i las moças d’Angueira i ls qu’íban d’Abelhanoso, de Caçareilhos, de la Bila i d’outros pobos al redor da-peto pa la troula, anchien por cumpleto qualquiera lhargo de la poboaçon.

A quien nun sabe ou yá se squeciu, lhembro que, nesse tiempo, d’eimbierno, las rues i ls lhargos éran un lhodaçal pus inda nun stában calcetados[1]. Bá lá que las fiestas cun troula éran ne l ampercípio de l outonho. Se nun chubisse, mesmo ne ls dies mais frius de l anho, ls outros bailos fazien-se al aire lhibre. Mas, cumo l lhodo nun daba jeito pa se beilar i pa quedar cula roupa toda molhada ne l cuorpo, bondada la que s’apanhaba a trabalhar, quando chubie, ls moços, se querien beilarico, tenien, anton, q’amanhar un salon pa podéren dar al pie.

Dantes, ne l Ronso[2], puls lhados de riba i de baixo de la sanja qu’eilhi habie, passaba l ribeiro de l Balhe a cielo abierto, pus inda nun tenie sido ancanhado nin feita la sede de la Associaçon i de la Junta. Al fondo de la sanja, adonde ye agora la parte de riba de l salon de la Associaçon, habie ũa puontica de piedra piçarra por donde las pessonas passában, a pie anxuto, dũa pa l’outra marge de l ribeiro de l Balhe. Ye este ribeiro que, zde l fondo de la Francosa, passando pul Balhe, pul Pilo, pul Cachon, anté la Çanca, aparta ls dous bairros d’Angueira: na marge dreita, l de Sante Cristo i, na marge squierda, l de Saiago.

Na marge dreita, dantes, antre l ribeiro de l Balhe i la rue que, de l Ronso, passando pul fundo de las Scaleiricas i pula casa de l tiu Rucico, la frauga de l tiu Ferreiro i la casa de l tiu Aran, dá pa l Lhargo de Sante Cristo, çcaindo pa la fuonte i pa l chafariç de l Pilo, habie quatro barrancas, cada qual cun sue calçada ou paredon, ou seia, dues fileiras d’huortos apartadas por outra rue. Znibeladas ũas de las outras, las barrancas formában ũa spece de quatro socalcos. Antre la calçada de la rue de riba i l paredon q’ls cercaba pula parte de baixo i de cerca de l fondo de las Scaleiricas anté la caleija q’ls apartaba de la casa de l tiu Sora, éran ls huortos de riba de l Pilo [3]; l paredon de baixo destes huortos formaba outra calçada subre outra rue i, antre la calçada de baixo desta rue i l ribeiro, habie inda outra fileira, la de ls huortos de baixo de l Pilo [4]; la rue q’apartaba las dues fileiras d’huortos ye la que, de l Ronso, passando pul lhado de baixo de las casas de l tiu Sora, de l tiu Luís Quintanilha, de l tiu Abaristico i de l tiu Massemino i pula parte de riba de las de l tiu Canhotico, de l tiu Manuel Júlio, de l tiu Rifeiro i de la dona Laura, dá pa las de l tiu Armandico i de l tiu Joan Capador, yá na rue de l Cachon.

Casas de l tiu Arán i de l tiu Ferreiro bistas de l Pilo

La casa de l tiu Aran (de branco i a la squierda), la frauga i la casa de l tiu Ferreiro (de piedra piçarra, a la dreita) bistas de la fuonte de l Pilo. Hai pouco tiempo, l eidefício de la frauga i de la casa de l tiu Ferreiro fúrun recuperadas por miu armano Eimílio.

Antre la calçada de l fondo de ls huortos de baixo i la rue que, pul lhado de Saiago, de l Ronso dá pa la Eigreija, apertado antre las paredes de l fondo de ls huortos i de las huortas de l Pilo, estes na marge dreita i aqueilhas na marge squierda, cuorre l ribeiro de l Balhe. Ne l lhado de Saiago, antre la puontica de piedra, un cachico abaixo de la sanja de l Ronso, i la fuonte de l Pilo, habie dantes bários uolmos mi altos. A seguir a la fuonte i al chafariç, antre l ribeiro i la rue que, de l Ronso, passando pul lhado de riba de la fuonte, de l chafariç i de las huortas, bai anté la Eigreija, son las huortas de l Pilo. Cerca de la fuonte i de l chafariç de l Pilo i na mesma rue, habie outra calçada mi alta, adonde, dantes, era l pomar de las armanas Marreiras – la dona Laura i la dona Adelaide –, i, uns anhos apuis, Manuel Perdigon i Alice de l tiu Manuel Júlio habien de custruir la sue casa de bibir.

Angueira-Huortas de l PiloRue que, de l'Eigreija, passando pul chafariç i la fuonte de l Pilo, dá pa l Ronso. A la squierda de la rue, béien-se las huortas de l Pilo

Era ne l paredon de la calçada antre la rue que dá pa Sante Cristo i ls huortos de riba de l Pilo que, al abaixáren de Saiago pa l Ronso, las porcissones de las fiestas de San Lucas i de Nuossa Senhora de l Resairo, l coto de la Bila i la rapaziada – qual era l moço que, nesse tiempo, nun gostaba de fazer las bezes de fogueteiro?! – botában las maiores çcargas de foguetes. Aton, la garotada, lhargando las manos i scapando-se a las mais, salie de la porcisson p’apanhar las canhas que caíen subre l Pilo. Lhembra-me bien de Manuel Turiel apanhar un ror deilhas. Mas, mie mai, agarrando-me bien pula mano, nun me deixaba ir a apanhá-las.

Mas, deixemos-mos de porcissones que nin solo de relegion bibe l’home – nin la mulhier, claro stá! – i, inda menos, las moças i ls moços.

 

Namoriscar na fuonte

 

Naquel tiempo, éran estes ls sítios d’antretenimento de la rapaziada. I rezones pa l gusto de ls moços por estes sítios i, arriba de todo, pul paredon porriba de ls huortos de riba de l Pilo, nun le faltában. Sendo mais alto, abista-se i bei-se deilhi todo quanto se passa al redor i ne ls outros dous sítios, que, quedando cerca de l ribeiro de l Balhe, son mais baixos: la fuonte de l Pilo i l Ronso. Mesmo na poboaçon habie quatro fuontes, mas la de l Pilo, cul chafariç i l lhabadeiro, era la mais amportante[5]. Era a esta fuonte que, a la tardica, las moças íban anchir ls cántaros d’auga i, cumo tal, era neilha que qualquiera rapaç speraba pula sue moça. Aporbeitában, assi, pa se béren, trocáren ũas palabricas i, cumoquiera, inda para, pul lhusque-fusque, çfraçadamente, se fazéren ũas fiesticas. Cumo la lhuç eilétrica inda demorarie uns anhos a chegar a Angueira, quien sabe se, a las scundidas, nun se darien anté mesmo uns beisicos!

Era tamien neste sítio que, a la tardica, antre l final de primabera i l ampercípio de l’outonho, la rapaziada questumaba ajuntar-se pa cumbersar i se debertir un cachico. Pa lhá de ser antre la taberna de l tiu Morais i la tie Bexela i la de l tiu Cereijas i la tie Mar’Inácia Fresca, dues de las trés ou quatro q’anton habie an Angueira[6], era inda un eicelente, cumoquiera mesmo l melhor, punto de ousserbaçon. Deilhi, podien ber todo l que se passaba a la buolta: de l Lhargo de Sante Cristo al Ronso, a Saiago i anté la Eigreija; quien abaixaba ou chubie pu las Scaleiricas; quien benie de l lhado de riba, de l Balhe i de las Eiras Grandes, ou de l lhado de baixo, de l Cachon. Mas, arriba de todo, era deilhi q’ls rapazes podien spreitar i ber melhor las moças qu’íban a la fuonte anchir un ou dous cántaros d’auga para casa.

Fuonte de l PiloFuonte de l Pilo. Anté als anhos setenta de l seclo passado inda nun habie sido custruída la sede de la Junta i de la Associaçon.

Stá bien de ber que qualquiera moça tenie que tener l maior cuidado. Ye que poderie star, pori, a bé-los ou a spreitá-los algũa tie para, apuis, ir a dezir a la mai de la moça l que biu ou qu’eimaginou ber.

– Á Ana, nun quiero star a antrometer-me na tue bida! Bien sabes que nun sou dessas chaldriqueiras que só stan bien a falar mal de ls outros. Mas, se fusse a ti, andaba d’uolho na tue Sabel! Oulha qu’inda onte, a la tardica, eilha i un moço stában bien animadicos arrimados a la fuonte!

Angurriando la tiesta, pergunta-le la mai de la moça:

– Mas tu tenerás bido bien, Marie? Nun starás, pori, cunfundida?! Bei alhá tu qu’inda un die destes ũa dessas lhénguas de farrapos me dixo que la tue Rosica ye daqueilhas que, chegando a las Scaleiricas, questuma arramar l’auga de l cántaro solo pa tornar a la founte!

– Isso son cousas de quien mos quier mal a mi i a eilha. Quien diç essas cousas só quier ber se la defama!

– Oulha que tamien me dixo que la tue Rosica anda metida cun moço i que les bírun scundidos atrás dun uolmo, bien junticos i el a ampalpar! I inda acrecentou: “I oulha que nun era l cántaro!” Claro que you nun acreditei. Se te stou a falar nisto, ye solo para beres cumo son algũas pessonas…

– Isso só puode ser cousa dũa mala lhéngua! Pus, cumo toda la gente sabe, pula mie Rosica, puodo poner las manos ne l lhume!

– Tamien you tengo la certeza que la mie Sabel ye ũa moça dreita! I ai deilha que nun fusse!… Cumo bien sabes, you gusto de las cousas mui dreitas!

– Oulha que tenes cada ũa, Ana! I qual de nós ye que nun gusta?!… Yá biste, pori, algũa tie que nun gustasse de las cousas assi cumo tu dizes?!

– Claro que nó, Marie! Pus mal serie q’assi nun fusse!…

– Al cuntrairo de muitas outras q’ándan por ende, a mi bonda-me la mie! Bei mas ye alhá se t’aporcatas cula tue Sabel. Oulha que, deilha, naide me cuontou, fui you que bi!…

– Mas l que fizo, anton, la mie garota?! Tu bien sabes ls cunseilhos que le dou pa que nun se fie nin se deixe lhebar na cumbersa de niun rapaç! Só se fui por ber las outras qu’eilha fizo isso!…

– Oulha, tu ye que sabes! Mas bei s’eilha toma juízo! A ber s’un die destes nun te chega, pori, cul caldo antornado a casa!…

– Ui, buona jeira! Nin me digas ũa cousa dessas!… Que, se l miu Zé çcunfia ou algũa pessona le sopra algo al oubido, ye bien capaç de le dar ũa túndia!

Claro que, nesse tiempo, ningũa mai daba muita lhiberdade a las filhas. Anton, s’algũa nun fusse de subreciente cunfiança, la mai, arriba de todo se stando yá squermentada, çcunfiasse qu’eilha serie bien capaç de, nun sfregante, armar algũa, nin cairie n’asneira de la mandar solica a la fuonte. Ye q’habie algũas moças – i nun éran poucas – tan galdrapas que, se les daba na belharaça, arramában l’auga de l cántaro nas Scaleiricas só pa tornáren outra beç a la fuonte!

Mas, s’algũa moça se demoraba un cachico a mais na fuonte, anton, la mai era bien capaç de se botar anté lhá pa l’apressar un cachico mais:

– Nun sei que cuntas tu botas a la bida, Sabel! Q’andas tu a fazer pa te demorares tanto tiempo na fuonte? I oulha lhougo an que sítio! Debe ser pa que toda la gente te beia! Quantas bezes te dixe pa nun dares cunfiança als rapazes?! Mas nun tomas eimenda! Nun bés las bergonhas que me fazes passar?! Ai se tou pai sabe!…

– Mas que mal fiç you, mai? Yá nun se puode falar c’un rapaç? Quereis, pori, que bá para freira?!

– Calha-te alhá, tontica! Quien t’oubir cuidará que me quieres cumbencir que stabas a rezar a algun santo! Oulha que nun ye a niun desses que quiero que te pongas a rezar! Inda sós mui nuoba pa pensares nessas cousas! Aton tu nun sabes cumo son ls rapazes?! Ye que nun hai modo de qualquiera un se cuntentar! Se le dás un dedo, pega-te na mano; se le dás la mano, yá quier l braço; quando t’aporcatas…

– Mas yá bos dixe que nun fiç nada de mais!…

– Nada de mais?! Yá biste bien la figura q’andas par’ende a fazer?! I cuidas, pori tamien, que naide bos biu bien achegadicos ne l bailo de deimingo passado ne l Ronso?! Quieres qu’essas chaldriqueiras ampécen a dar a la lhéngua subre ti i passares a ser falada por toda la gente?! Oulha que moça falada ye cumo ũa galdrapa. Ls moços solo la quieren pa brincar. Que, pa se casar, ralos son ls que las aceitan an sigunda i, inda menos, an terceira, quarta ou quinta mano.

Claro stá que nun cumbenie a la mai star a amentar a la filha ne L Stalhico, aqueilha coincida stória passada noutro pobo bezino i que, bien anhos apuis, Alfredo Cameiron tan bien habie de mos cuontar cumo tenendo-se passado an Tortulhas, ũa poboaçon eimaginaira de la Tierra de Miranda. An beç disso, mais balie cuntinar a dar l raspanete a la filha:

– Saliste-me acá ũa stoubada! Nun sei a quien saliste! Oulha que a mi nun ye, que you nun era nada assi! Por mais que te diga pa nun te deixares lhebar na cumbersa de qualquiera un, nun hai quien te cumbença! Bei se fazes, mas ye, cumo Glória, que nun ten nada que se le apunte?! Assi, ye que tu eras ũa moça dreita…

– Essa cirigaita dá ares de ser mesmo ũa santica, nun ye?! Isso cuidais bós, que nun sabeis de la missa a metade!… Falando de burranca an beç de burro, ye quaije cumo dezie l’home daqueilha stória que, nun destes seranos, pai mos stube a ler: “Quien nun la coincer que la compre!…”

– Deixa-te de cousas i reza mas ye pa que tou pai nun saba nin çcunfie de nada! Lhibra-te que le chegue algũa cousa als oubidos! Quiero ber cumo t’amanhas anton cu’el! Cumoquiera nun te çafas de lhebar ũas chapadas bien lhebadas! I oulha que son bien mercidas! Bei, mas ye, se tomas eimenda!

Habie, anton, que star siempre d’uolho listo neilhes. Yá se sabe que, na resultado destas brincadeiras, nun será l moço a chegar a casa c’un nino na barriga. Para mais, andando ambos a dous tan chochicos, todo habie que fazer pa que nun fusse, pori, la chabasquita chegar a casa c’un zorrico i tenéren, apuis, sous pais q’oubrigar l rapaç a casar i la rapaziada a fazer-le pagar l bino a la mocidade…

Claro q’ũa mai aporcatada mandaba un armanico – quien sabe s’anté un primico –, c’ũa barrila ou ũa pchorra solo para, fazendo-le cumpanha, ser un strobilho pa la filha i l sou par. L garotico siempre oubrigarie la moça, que nun serie nada desaires, a cuntener-se, ampedindo-la mesmo, por mais stoubada que fusse ou chochica q’andubisse, de fazer algũa maluqueira, qualquiera cousa que nun fusse de l agrado de la mai i, inda menos, de l pai… Que, de qualquiera rapaç, mesmo de l mais pintado i menos zanquieto, nada de buono se puode sperar. Anton, se la cousa ampeça a calecer i s’ancontra acendalha, nin l’auga de l cántaro – i, se calha, nin mesmo la de la fuonte – será subreciente p’apagar aquel ancéndio.

Cumo, al cuntrairo de l que se passaba culas moças, niun moço chegaba de barriga a casa, ningun pai ou mai s’amportaba ou se preacupaba muito culs sous rapazes. A nun ser que a algun deilhes, le disse na belharaça d’ir a la taberna, meter-se na jogatina i botar-se a gastar i a buer sin tino…

Mas, tamien qualquiera pai podie quedar çcansado. Ye que, coincendo-se toda la gente, siempre habie de star a ber un amigo ou mesmo outro home prontos a, sendo causo disso, cuntar-le las halbelidades de l artista. Qu’estas éran daqueilhas nobidades que, depressa, cuorrien mundo i se spalhában pula poboaçon, quedando, nistantico, toda la gente a saber l que s’habie passado.

Ua mai moderna

Nun cuideis, pori, que todas las mais éran cumo Ti’Ana, que se botou a ralhar cula filha solo pula tie Marie le dezir que la biu a namorar na fuonte. Nó, tamien habie algũas que bien l namoro de las filhas de maneira çfrente.

Cuontaba-se que, pul final de l eimberno, uns meses apuis de saber de l namoro de la sue Mariana, la tie Regina, an beç de, cumo outras farien, le ralhar, se bira pa la filha i le diç:

– Á Mariana, a ber se cumbidas l tou moço pa, deimingo que ben, merendar cun nós eiqui an nuossa casa. Sabes que nun bonda el ser de buona família i ir todos ls deimingos a la missa! Hai que ber tamien quales son ls sous pensares de bida.

– Pus si, mai. Se bós i pai quereis, talbeç Chico nun s’amporte de benir a nuossa casa, a merendar cun nós.

I Mariana assi fizo. P’agradar als pais de la moça, l rapaç, nun se fazendo rogado, alhá aparciu para merendar. I, mal acaba de quemer ũas lhascas de presunto i ũas rodelas de chouriço i de buer un copo de bino, saca dun cigarro i, todo cunsolado, bota-se anton a fumar.

Quien nun gustou nada de le ber de cigarro na boca fui la mai de la moça. Anton, inda mal l rapaç acaba de se çpedir de Mariana a la puorta, tie Regina chama pula filha i, torcendo la nariç, diç-le:

– Á Mariana, gustei de ls modos de l rapaç. Nun me parciu niun baldebino. Solo nun gustei de l ber de cigarro na boca. Oulha q’uesse ye un de ls maiores bícios i defeitos q’un home puode tener! Yá biste l denheiro que todos ls dies un fumador queima an cigarros?! Tenes q’arranjar maneira del lhargar l cigarro i deixar de fumar!

– Si, mai! I s’el nun quegir?

– Oulha q’apuis, quando t’aporcatares, nun dás bida del! Oulha que, quando ampecemos a andar de namoro, tou pai tamien gustaba bien dun cigarrico! Mas you lhougo le zanganhei: “Oulha, Joquin, se quegires andar cumigo, tenes que deixar de fumar.” Y el nun tubo outro remédio, senó, lhargar l cigarro! I fui se quijo!…

Cumo moça oubediente qu’era, Mariana fizo cumo sue mai le mandou. Mas l rapaç, que de burro nun tenie nada, ampeçou a falhar ne l cumprimento de ls sous deberes i oubrigaçones. Passórun uns dies, ũa semana, anté un més i el nada. Se, dantes, nun percisaba que naide l’assobiasse pa se botar a buer – ye cumo quien diç, staba siempre pronto pa brincar –, apuis de lhargar l cigarro, parcie tener perdido toda la buntade de se botar a trates a la cousa.

Sentindo la falha, bai aton la moça queixa-se a sue mai:

– Á mai, you fiç tal cumo me dezistes. Dixe-le a Chico que tenie que lhargar l cigarro. I el assi fizo. Mas, zde anton, nun sei que maleita le dou. Ye que se le tirou la buntade toda! Mesmo passado mais q’un més, nun tornou a querer botar-se a brincar!…

– Sabes que mais, filha?! Oulha, ũa beç por outra, bai-le, mas ye, dando un cigarrico! A ber s’el se torna a animar i s’arrebita!…

Quando, cul cunsentimento de la moça, l rapaç torna a fumar i todo torna outra beç a ser cumo era dantes: stá siempre cun toda la çposiçon, i anté deboçon, i pronto a brincar. Assi, nunca mais se negou a cumprir la sue oubrigaçon.

Passados mais alguns dies, la mai de la moça cumbida l rapaç pa jantar an casa. Anton, mal acaba la janta, Chico saca de l cigarro i pon-se a fumar. Al bé-lo, l pai de la moça, todo spantado, bira-se pa l rapaç i diç-le:

– Anton, Chico, agora torneste a fumar?!

Bai la tie Regina, fingindo nun saber de nada, bira-se pa l sou home i diç-le:

– Fuma i fumará!… I tu tamien hás de fumar!…

Claro que, nesse tiempo, a nun ser de ls de la carteira, naide inda falaba de ls outros malefícios de l cigarro.

 

La cigana, l cigano i l ciganico

 

Lhembra-me doutro eipisódio passado cun casal de ciganos inda nuobos i ne l ampercípio de bida. Cumo miu tiu Demingos Quintanilha me cuontou, todos ls meses ambos a dous i l sou filho íban passar uns dies a Angueira: el ne l negócio de burros i eilha a pedir smola. Nun sei porquei nin por culpa de qual, un die anraibórun-se un cul outro. Bai aton Agusto deixou de porcurar Cacilda a la nuite i, mal se falando, só resmungában antre eilhes.

Un die, pul lhusque-fusque, Cacilda porpara-se pa fazer la cena nun de ls lhados de l curral de l tiu Bidal, ne l Balhe, adonde questumában parar. Pon l pote al lhume, çcasça ũas patatas, junta-le ũas coubes, acrecenta-le un cibico de chicha de cochino i un chabiano, que, nessa manhana, las ties d’Angueira le tenien dado de smola.

Anquanto l pote ampeça a ferber, lhembra-le que bai yá para uns dies que nun habie modo de, a la nuite, l sou home la porcurar para nada. Pon-se aton a dar buoltas a la cabeça a ber s’amanha maneira de le cumbidar pa la cousa.

Apuis de todos trés cenáren, sin nin sequiera tenéren trocado ũa palabrica, stában Agusto a la buolta de l lhume i, na outra punta de l curral, Cacilda a la lhuç de la candeia, cul ciganico ne l regaço, a trates a la lhouça. Bai aton la mai segreda-le al oubido de l garotico:

Á mé filho, vai dizer ao pai que se poonha na mãe!

Sendo bien mandado, l ciganico deixa l regaço de la mai, arrima-se al lhume, adonde l pai staba a calecer las manos, i fai, anton, l qu’eilha le mandou. Achega-se un cachico mais al pai i, cun toda la einocéncia, diç-le baixico:

Ó pai, poonha-se na mãe!

Carai!… palabras nun fússen ditas! Nun sfregante, l pai, todo nerbioso i culs uolhos a chiçpar de raiba, bira-se pa l ciganico i, amanaçando-le cula nabalha que tenie inda na mano, grita-le:

Cala-te lá, seu lagaanha, que te saco já os olhos cu’esta navaalha!

La mai, que staba inda a trates d’arrumar la lhouça, fingindo nun saber de nada, cun aire todo çcunsolado, zeiludido i zaprobador, diç, anton, pa l pai de l garotico:

Nun farás a vontade à criaança, seu coração de pedra dura!…

 

Pagar l bino

 

Quanto a namoricos, cumo nun podie deixar de ser – i inda hoije se bei i acuntece an qualquiera parte –, ũa beç por outra, subretodo por causa d’algũa moça mais guapa i cun buona hardança, a quien nun faltarien pertendientes, habie lhuitas antre alguns rapazes. Assi i todo, era cousa rala d’acuntecer antre ls moços de Angueira. Mas, culs de fuora, la cousa era doutra maneira…

Lhembra-me bien de la tradiçon de pagar l bino, que, na mie bida de garoto, habie an Angueira i, cumoquiera, noutras poboaçones bezinas.

Quando, passados muitos anhos q’habia ambarcado pa l Brasil, tornaba de bejita a Angueira, l brasileiro, arriba de todo se, sendo inda sulteiro, benisse cula eideia d’arranjar moça i de se casar, trataba de pagar l bino a todo mundo. Assi, ne l purmeiro deimingo, a la tardica, fazie-se-le ũa fiesta d’houmenaige, cun beilarico i todo. Anton, el pagaba l bino i ls antremoços als homes i als moços i uns rebuçados i ũas almendras a las ties, a las moças i als garoticos. Daba, assi, proba de que se tenie salido bien por fuora, que staba bien de bida i qu’era, anton, un home andenheirado i de respeito.

Habie inda outra situaçon çfrente desta, an que tenie tamien que se pagar l bino i qu’era tamien doutros pobos bezinos d’Angueira i, cumo se puode ber an http://baglina.blogspot.pt/2011/05/l-tiempo.html, cumoquiera, de la Tierra de Miranda i alredores.

Bamos, anton, a ber cumo era essa cousa de tener que pagar l bino…

Qualquiera rapaç de fuora que, debido a algũa moça que tenie debaixo d’uolho i, pa le pedir namoro, aparcisse an Angueira, mas, subretodo, se yá andubisse arrimado a la pimponaça, dũa cousa habie de quedar ciente: por mais proua que tubisse i mais spabilado i fuorte que fusse, deficelmente scaparie a, mais die menos die, tener de pagar l bino a la mocidade.

Era cumo quien diç: Quieres la moça? Anton, purmeiro, tenes que mos pagar l bino!

Fusse ne l termo ou ne l pobo, la rapaziada armaba-le un cerco i fazie-le ũa spera anté l’apanhar i nun le deixar scapar sin le lhebar a la taberna de l tiu Cereijas ou a la de l tiu Morais. Anton, todos ls moços s’ajuntában a la buolta del, i cun caixa i bombo, a acumpanhar l toque de la gaita de foles de l tiu Agrepino Albardeiro ou de l acordeon de Eiduardo Sidório ou de l harmónico de Norberto Crespo, rodeában l cuitado pa l lhebar a la taberna i, lhougo eilhi, le fazer pagar un cántaro ou, se calha, mesmo un almude de bino, un baldo de antremoços a la mocidade i uns saquitos de almendras ou uns docicos a las moças, sin squecer inda uns rebuçadicos pa ls garotos que stubíssen ne l beilarico.

Ye que, fiesta sin beilarico, nun era fiesta!…

Anton, subretodo al deimingo i dies de lomeada, l rapaç tenie q’andar d’uolho listo i pie delgeiro, perbenido i cun todo l cuidado pa, trocando-le las buoltas als rapazes, nun ser apanhado cula moça nin se deixar agarrar por eilhes. Tamien cumbenie nun se çcuidar d’andar cun algun denheirico na carteira. Ye que, an qualquiera oucasion i, quando menos sperasse, podie tener, pori, que pagar l bino a la mocidade. Si, que, nestas situaçones, nun serie fácel que l taberneiro le fiasse…

Anton, agarrando-le un rapaç por un braço i outro por outro, un dun lhado i outro doutro i culs outros todos atrás del, diç-le un deilhes:

– Bá, ben cun nós al bailo que bamos a fazer ne l Ronso! Cumo puodes ber, gaiteiro i tocadores yá nun mos fáltan! Carai, hoije ye que bai ser acá ũa fiesta!…

– I nun te apoquentes… que la moça nun te fuge, pus ben mesmo atrás de nós! – diç-le outro.

– Cumoquiera será melhor deixar la cousa para outra beç! Hoije tengo que me ir yá ambora, pus stou c’un cachico de priessa! Ye que, al tornar para casa, tengo inda que passar pul lhameiro perto de la marra, adonde quedórun las bacas quando bin para acá! – respunde-les l rapaç de fuora.

– Deixa alhá las bacas, qu’eilhas nun se ban ambora i spéran mais un cachico por ti! – diç-le un de ls rapazes.

– Ben, mas ye, cun nós a la taberna de l tiu Cereijas. Stou an crer que nun te negarás a pagar uns copicos als tous amigos! – acrecenta outro.

– Oulhai que bien gustaba de bos los pagar. Mas, hoije, nun bin prebenido! Talbeç seia melhor deixarmos la cousa para outro die! – respunde-les l de fuora.

– Ah, nó! Anton nun bés que stá todo porparado i la gente toda a la spera! Cumo tiu Cereijas i tou pai se conhécen i se dan bien, cumoquiera nun se negará a fornecer-te fiado!

– Bás a ber que nun t’arrependes! Mira tu que la moça bien merece, pus ye toda pimponaça!

Arrodeado de rapazes i culas cousas deste jeito, nun habie maneira de se çafar. Assi, nun tenie outro remédio senó pagar.

Este era l précio que qualquiera moço de fuora, çcoincido ou mesmo coincido, que fazisse esta façanha tenie que pagar por eilha. Que, solo apuis, la rapaziada le cunsideraba çquitado de l pagamento deste tribuito. Mas, apuis d’haber cumprido esta oubrigaçon, la cousa acababa an bien: an beilarico i grande borga, podendo, a partir d’anton, l namoro cuntinar i l moço passar a andar çcansado sin que la rapaziada l’amportunasse mais.

Cuontaba-se que, nun stando puls ajustes, alguns, fazendo-se de balientes i amostrando tençon de rejistir, acabórun por lhebar uns ancuntrones i safanones i, até, salir d’Angueira un cachico scalabaçados. Mas, l mais normal era chafurgá-los, cun roupa i todo, ne l chafariç de l Pilo. Eimaginai cumo serie la suorte deilhes se fusse ne l eimbierno! I se uns pouquitos se çafórun, la maior parte deilhes tubírun que s’amanhar i pagar l bino.

Mas, nesta, cumo an muitas outras situaçones, hai siempre çfrentes maneiras de ber las cousas: la de la rapaziada de la poboaçon i la de l moço de fuora a quien la rapaziada querie que le pagasse ou le fazie pagar l bino.

Fui l que se passou cun Zé Luís Ché. Sigundo el me cuontou an agosto passado, quando andaba de namorico c’ũa moça de la Speciosa, ũa beç, a la tardica, bota-se d’Angueira anté lhá, na sue bicicleta. Nun ye que la rapaziada l’apanhou i l’agarrou i nun querie deixá-lo salir d’alhá sin q’antes pagasse l bino! Nun cunseguindo çafar-se deilhes i nun stando tamien puls ajustes, rejistiu-les cumo i l mais que puodo. Aton, pégan i chímpan cu’el ne l chafariç cun roupa i todo. Assi, quedou que nin un pitico quando chube.

Bá lá que, pa suorte del, la cousa se passou ne l final de la primabera!…

Anton, Ché nun tubo outro remédio senó scapar-se para Angueira todo molhado, bien fresquito i quaije a tritar. Mas, nun sendo el un rapaç buono d’assoar, inda pul camino, nun le sal de la cabeça: “Heis de me las pagar, carai!” I pensa lhougo nũa maneira de se çforrar i bingar deilhes.

Ne l final desse berano – na fiesta de Nuossa Senhora –, cumo de questume, a la tardica, la rapaziada de la Speciosa bota-se, a pie, anté Angueira, pa la troula. Abistando-les ne l Ronso, Ché, pula meia nuite, lharga l bailo i bota-se a camino de Cabeço Molhon por donde, de madrugada, le palpitou qu’eilhes habien de passar al bolbéren pa la Speciosa.

Trata, anton, de sculhir l que le parciu ser l sítio mais de-lei pa l sou antento: la cortina de l tiu Jó, na purmeira de las dues olgas, a la squierda i a menos da meio de la chubida pa la ancruzelhada que, ne l alto de cabeço Molhon, dá pa la puonte de la Yedra i pa las Lhameiras i inda a buona çtáncia de las outras: la de ls Milanos, que dá pa las Lhameiras i pa la de Lhadron, que dá tamien pa l Ramalhal, Ourrieta Morena i Cabeça Gorda.

A meio de la cortina de l tiu Jó, a seguir a la barranca mesmo porriba de la caleija qu’eilhi hai, ajunta un munton de piedras. Ne l canto de baixo de la cortina, birado pa la Senhora, pon-se, anton, a la spera deilhes an riba de la parede quaije a chegar a la caleija que dá pa la corriça de l tiu Américo Furon i que ye na outra punta.

De madrugada, quando, pul camino de las Lhameiras, tórnan pa la Speciosa, apuis de tenéren passado pula puonte, que queda un cachico abaixo de l molino de ls Deminguitos na Senhora i porriba de l poço de l Canhiço, i, lhougo a seguir, la de l ribeiro de l Ramalhal, ne l cimo de la chubida a meia barreira antre la Cabanhona i Cabeço Molhon, ban a dar aqueilha caleija, l sítio adonde, an riba de la parede i un cachico antes de la barranca de l lhado de baixo de la cortina de l tiu Jó, Ché spera por eilhes.

Al scuitá-los barreira arriba, seinha que stán quaije a chegar a la caleija, Zé Luís pon-se a meia lhadeira ne l meio de la cortina i ampeça a apedreá-los. Cumo l paredon debaixo de la cortina, que stá a sigurar la barranca, ye mui alto, ls moços de la Speciosa óuben las piedras a fungar-les porriba de la cabeça. Claro que s’eilhes fússen debotos de Nuossa Senhora i, pul final de la manhana, tubíssen ido a la missa cantada i apuis a la procisson de la fiesta, cumoquiera inda cuidaríen que stában a botar eilhi ũa çcarga de foguetes quaije tan fuorte cumo la que botórun ne l Pilo, a meio de la porcisson. Mas, cumo só chegórun al bailo ne l Ronso mesmo a la tardica, la sue deboçon deberie ser a outras santas.

Fusse cumo fusse, anton eilhes, arrimandando-se bien al paredon i dando bien a la pierna, alhá se çáfan de lhebar culas lapadas na cabeça. Sendo de nuite, indas que de lhuna chena i cielo strelhado, stando Ché pul lhado de riba, coincendo bien l terreno i nun sabendo ls de la Speciosa quantos serien ls que stában eilhi a apedreá-los, de todos eilhes niun s’atrebiu a botar-se a acaçá-lo. Bá lá que, assi, apuis d’apanháren l reciu de la ribeiro, oumenos inda calcírun un cachico.

Eimaginai bós an que stado nun teneran quedado las ciroulas d’oumenos alguns deilhes…

Bien se bei que, adonde i quando menos se spera, hai que star siempre aporcatado i tamien que, subre qualquiera cousa, hai siempre çfrentes maneiras de ber. Si, que, oumenos neste causo, hai dous puntos de bista: ũa cousa ye apanhar i pegar un rapaç i oubrigá-lo a pagar l bino; outra ye star na piel daquel a quien quieren oubrigar, ou oubrigan mesmo, a pagá-lo…

Mas nun cuideis que ls moços d’Angueira stában lhibres i se çafában de la oubrigaçon de pagar l bino a la rapaziada! Nó, que la çfréncia só era esta: l rapaç de fuora tenie que pagar l bino d’adelantrado, inda durante l namoro i antes de pensar an casar-se; l d’Angueira era apuis de l casamento que tenie q’l pagar. Que, nestas, cumo noutras cousas, nun podie haber mais çcriminaçones. Habie era que afiançar que la criatura de fuora nun se scapasse, se ponisse a andar ou acabasse cul namoro sin pagar l bino a la mocidade. Que la paga pul moço qu’era d’Angueira essa staba siempre cierta i garantida pus serie fácele d’ancuntrar i de le botar la mano…

 

Notas

 

[1] Dantes, todas las rues d’Angueira éran an tierra batida i ancalcada puls carros de bacas i de bestas quando, por eilhas, passában culas carradas de strumo, feno, manolhos, sacos de grano, palha, patatas ou lheinha. Uns anhos antes de l 25 de Abril de 1974, la Cámara de Bumioso mandou calcetar la rue que, ampeçando na Eigreija i passando pul Cachon i por Sante Cristo, bai a dar a la casa de la Scola. Mas, anton, l calcetamento só chegou a la capielha de Sante Cristo. Solo apuis de l 25 de Abril, ye que la outarquie mandarie calcetar deilhi pa riba, dessa capielha a la casa de la Scola i, mais alguns anhos apuis, las outras rues.

[2]- Quien, de l Ronso, oulhar pa l Pilo, ou seia caras a poniente, antre l ribeiro de l Balhe i la rue que, deilhi dá pa la capielha i l Lhargo de Sante Cristo, bei cumo que zeinhado un triánglo anclinado pa la squierda, cula punta mais aguçada nesse lhargo i la base, que, de l fondo de la casa de l tiu Canhotico bai a dar al fondo de la capielha de Sante Cristo. Cunsante l oulhar se bai çtanciando de l Ronso i caras a poniente, ls lhados de l triánglo – l ribeiro de l Balhe, pul lhado de baixo, i la calçada culas casas a la dreita de la rue que, de l Ronso, dá pa la capielha de Sante Cristo, pul lhado de riba – ban-se alhargando i apartando cada beç mais un de l’outro. Antre l ribeiro, pul lhado de baixo, i la rue, pul lhado de riba, hai un znible que, zde l Ronso i, mais abaixo, de l fondo de la casa de tiu Canhotico junto al ribeiro, bai oumentando anté adonde ampeça l Lhargo de Sante Cristo.

[3]- Estes huortos éran l de l Marineiro, que l tiu Galharito trazie de renda, l de l tiu Morais, l de la tie Palombica, l de l tiu Aran, l de l tiu Zé Fuda i l de l tiu Ferreiro. Hoije, yá nin ls duonhos nin ls huortos éisisten. Aqueilhes yá nun stán antre nós i estes fúrun acupados debido al alhargamiento de las rues de riba i de baixo de ls mesmos.

[4]- Éran ls huortos de la tie Deolinda, que fui pa l Brasil i l bendiu a tiu Chafin, i l de l Padre Lino, que, apuis de la custruçon, fúrun acupados pula sede de la Associaçon i de la Junta. Mais cerca de la fuonte de l Pilo, éran ls huortos de la dona Laura i l de l tiu Manuel Júlio, qu’inda nun bai muito tiempo, Manuel Perdigon ajuntou solo nun.

[5]- Las fuontes  de la poboaçon son la de l Pilo, la de l Balhe, que ye un cachico mais arriba i que, de berano, questuma secar, la de la Eigreija, qu’era ne l fondo de las huortas de l Pilo i al cimo de las de l Cachon i que, quando calcetórun las rues, la antupírun, i inda la de la Salina. Pa lhá destas, yá un cachico zbiada de la poboaçon, hai inda la de l Múrio. Pul termo, hai muitas outras fuontes: la fuonte Santa, las de Souganho, de ls Chapaçales, de San Miguel, de l Prado, de las Barreiras, de Bal de Xardon, de la Bouça, de ls Salgadeiros, de Bal de Conde, de la Puontelhina, de Belharino, de l Rodelhon, de Fuontecinas, de ls molinos de Terroso, de las Lhameiras, de Balhe de l Quadro, de Lhatas de l Meio, de l Cunho, de l Chapeiron, de la Queiruola, d’Ourrieta la Fuonte, de la Cuosta, de l Spino, de l Nabalho i de la Francosa. La maior parte de las fuontes de l termo son la naciente d’alguns ribeiros.

[6]- Las outras tabernas, que, nesse tiempo, habie tamien an Angueira, éran la de l tiu Pandeirelo i la de l tiu Paradinha.

 

Bocabulairo – vocabulário

 

Acá – cá \\ acordeon – acordeão \\ acoutelado – acautelado, prudente \\ acupado – ocupado \\ adonde – aonde \\ afiançar – garantir, assegurar \\ aire – ar \\ al – ao \\ alhá – lá \\ Alemánia – Alemanha \\ almendra – amêndoa \\ alredores – arredores \\ ancéndio – incêndio \\ amanaçar – ameaçar \\ amanhar – arranjar \\ ampalpar-se – apalpar-se \\ amportar – importar, interessar \\ ancalcada – calcada \\ ancanhar – canalizar \\ anchir – encher \\ ancruzelhada – cruzamento \\ ancuntrar/o – encontrar/o \\ andubisse – (forma do verbo andar) andasse \\ anfáncia – infância \\ angurriar – enrugar \\ anho – ano \\ anraibar – enraivecer \\ antento – intento \\ antretenimento – entretimento \\ anton – então \\ antupido – entopido \\ anxuto – enxuto \\ apartar – separar \\ aparcer – aparecer \\ aporcatar-se – precatar-se \\ apuis – depois \\ armano – armano \\ armar – arranjar, preparar, montar \\ arramar – despejar \\ arriba – acima \\ arrimar – encostar \\ assi i todo – mesmo assim \\ atreber-se – atrever-se \\ auga – água \\ bailo – baile \\ baldebino – valdevino, pobretana \\ barranca – sucalco cuja terra é suportada por um paredão \\ barrila – bilha de água \\ beç – vez \\ beilar/ico – bailar/e \\ beisico – beijinho \\ bejita – visita \\ belharaça – maluqueira \\ benir – vir \\ bien – bem, viam \\ bielho – velho \\ Bila – vila de Vimioso \\ bino – vinho \\ bolber – regressar, voltar \\ bondar – bastar \\ borga – farra \\ bos – vos \\ botar-se – pôr-se a caminho \\ buer – beber \\ Bumioso – Vimioso \\ buolta – volta \\ burranca – burra ainda nova \\ cachico – pouquito \\ çafar – livrar \\ capielha – capela \\ çcansado – descansado \\ caleija – caminho/rua estreito/a entre paredes \\ caliente – quente \\ calma – muito calor \\ çapaç – capaz \\ çcarga – descarga \\ çcascar – descascar \\ çcriminaçon – discriminação \\ çcubrir – descobrir \\ çcuidar – descuidar \\ çcunfiar – desconfiar \\ çcoincido – desconhecido \\ cenar – cear/jantar \\ çfamar –difamar \\ çforrar-se – desforrar-se \\ çfraçadamente – disfarçadamente \\ çfraçar – disfarçar \\ cfréncia/çfrente – diferença/diferente \\ chabasquita – tontinha \\ chabiano – chouriço azedo de sangue \\ chafurgar – mergulhar na água \\ chagar – chatear \\ chicha – carne \\ chiçpar – faíscar \\ chuber – chover \\ chubir – subir \\ cibico/cibo – pedacinho/pedaço \\ cielo – céu \\ cochino – porco \\ coincer – conhecer \\ corriça – construção quadrada ou retangular, de xisto ou granito, telhada ou não, espalhadas pelo termo onde, nas noites de inverno, os pastores encerram os rebanhos \\ cortina – propriedade com muro a toda a volta \\ çpedir – despedir \\ çponibilizaçon – disponibilização \\ çposiçon – disposição \\ çquitar – livrar \\ çtanciar – distanciar \\ c’ũa/c’un – com uma/um \\ cul/a – com o/a \\ cumoquiera – talvez, provavelmente \\ cumbenir – convir \\ cumprir-se – completar-se \\ cun – com \\ da peto – de propósito \\ deilha – dela \\ deimingo – domingo \\ de-lei – como deve ser \\ delor – dor \\ demudar – mudar \\ desaires – feio(a) \\ díbeda – dívida \\ diç/xe/xo – (formas do verbo dezir) diz/disse \\ dieç – dez \\ die de lomeada – dia santo ou de festa \\ drento – dentro \\ duonho – dono \\ eicelente – excelente \\ eideia – ideia \\ eimaginairo – imaginário \\ eimbierno – inverno \\ eilha – ela \\ eilhi – ali \\ einocéncia – inocência \\ eiqui – aqui \\ ende – aí \\ fácel – fácil \\ fiç/fizo – (formas do verbo fazer) fiz/fez \\ fuonte – fonte \\ fuora – fora \\ galdrapa – estouvada \\ guapa – bonita \\ gustar/o – gostar/o \\ halbelidade – habilidade \\ hardança – herança \\ harmónico – concertina, acordeão \\ houmenaige – homenagem \\ huorto – horto \\ inda – ainda \\ indas que – ainda que \\ jogatina – jogo de cartas \\ l – o \\ lhá – lá \\ lhabar/deiro – lavar/douro \\ lhadron – ladrão \\ lhargar/o – largar/o \\ lhasca – lasca, fatia \\ lhebar – levar \\ lhibardade – liberdade \\ lhibrar – livrar \\ lhodo – lodo, lama \\ lhuç – luz \\ lhusque-fusque – lusco-fusco, escuro \\ lhume – lume \\ lhuna – lua \\ mai – mãe \\ manar – nascer água \\ manhana – manhã \\ mano – mão \\ mos – nos \\ nariç – nariz \\ munton – montão \\ nel – nele \\ ni’sequiera – nem sequer \\ nistantico – depressa, num instante \\ niun/ũa – nenhum/a \\ – não \\ nobidade – notícia \\ nũa – numa \\ nun – não, num \\ nuobo – novo \\ olga – nome dado em Angueira a uma pequena orreta \\ oumentar – aumentar \\ oumenos – pelo menos \\ Ouropa – Europa \\ ousserbaçon – observação \\ paga – pagamento \\ pa lhá – para além \\ palombica – pombinha \\ parcer – parecer \\ pchorra – pequena bilha com duplo gargalo \\ pegar – agarrar \\ pertendiente – pretendente \\ pessona – pessoa \\ piedra piçarra – pedra de xisto \\ pie – pé \\ piel – pele \\ pimponaça – bonitona \\ poboaçon – povoação \\ porcissan – procissão \\ pori – por acaso, talvez \\ porsor – professor \\ priessa – pressa \\ pul/a – pelo/a \\ puontica – pequena ponte \\ punto – ponto \\ pus – pois \\ purmeiro – primeiro \\ qualquiera – qualquer \\ quegir – (forma do verbo querer) quiser \\ quemer – comer \\ quijo – (forma do verbo querer) quis \\ rala – rara \\ rejistir – resistir \\ rucica/o – mulher/homem pequena/o de cabelo loiro, castanho ou grisalho \\ rue – rua \\ safanon – safanão \\ sanja – vala subterrânea, aqueduto \\ scaleiricas – escadinhas \\ scalabaçado – ferido na cabeça \\ scapar – escapar, fugir \\ scola – escola \\ screbir – escrever \\ scuita – escuta \\ sculhir – escolher \\ seclo – século \\ seinha – sinal \\ sfregante – instante \\ smola – esmola \\ senó – senão \\ serano – serão \\ spabilado – desperto \\ sperar – esperar \\ squermenta/da – má experiência/escaldada \\ squierda – esquerda \\ stalhico – estalinho \\ steia – (forma do verbo star) esteja \\ strelhado – estrelado \\ strobilho – estorvo, impecilho \\ stubir – (forma do verbo star) estiver \\ subreciente – suficiente \\ tamien – também \\ tençon – intenção \\ tener – ter \\ tie – tia, mulher, esposa, senhora \\ tiu – tio, homem, marido, senhor \\ tornar – regressar, voltar \\ trabiesso – travesso \\ traie – (forma do verbo trazer/traer) trazia \\ tritar – tremer de frio \\ troula – arraial \\ tubo – (forma do verbo tener) teve \\ túndia – coça \\ ũa – uma \\ uolho – olho \\ uolmo – olmo, negrilho \\ talbeç – talvez \\ xaldroqueira – mexeriqueira \\ – já \\ ye (forma do verbo ser) é \\ you – eu \\ zalmado – desalmado \\ zanquieto – irrequieto \\ zde – desde \\ zeinho – desenho \\ znible – desnível \\ zorrico – filho natural, nascido fora do casamento e registado, por via de regra, como sendo de pai incógnito.

 

Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio

http://www.mirandadodouro.com/dicionario/

 

Se quiser visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro-lhe que consulte do blogue

http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html

 

Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”:

www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/

 

Caso queira pedir a sua adesão ao grupo “Angueira Atalaia”, carregue no “link”:

https://www.facebook.com/groups/1750219901696026


4 respostas para “Pagar l Bino. La Tradiçon Inda Será l Qu’Era?”

  1. Parabéns, António, pelo belo registo que, sendo essencialmente de natureza etnográfica, é também etnolinguístico. Gostei muito de o ler, com algumas dificuldades, é claro, porque não queria consultar o «bocabulairo». Curiosamente (ou talvez não), encontro neste teu texto escrito em língua mirandesa, muitas palavras cuja grafia se aproxima e me recorda muitas palavras e construções usadas na minha terra natal. Também pagaste «l bino»? E que sortes tiveste na fonte? Imagino!… Abraço!

    Curtido por 1 pessoa

  2. Magnífica recolha de vocabulário histórico-local!
    Aqui na Estremadura litoral, ou pelo menos no Alfeizerão da minha meninice, a meio do séc. XX, eram correntes várias das palavras que empregas:

    buer (num romancezinho já escrevi com O o infinitivo e o pretérito perfeito: boer, eu boí, tu boeste, a gente boeu, eles boeram);
    ciroulas (aqui: cerolas e cirolhas — abrandamento do ditongo);
    lapadas (aqui sinónimo de estaladas: duas lapadas no focinho);
    arriba (não se dizia, mas os calapeiros, gente do outeiro da Freguesia, de onde a minha mãe era natural, toda a gente diria assim);
    chafurgar (aqui chafurdar, chafúrdio) — não tem que ser igual, claro;
    porsor (aqui prossor)…

    Tó, meu amigo: sempre em frente com a Língua. E os costumes. Restará a memória!

    Curtir

Deixe um comentário

Preencha os seus dados abaixo ou clique em um ícone para log in:

Logo do WordPress.com

Você está comentando utilizando sua conta WordPress.com. Sair /  Alterar )

Foto do Facebook

Você está comentando utilizando sua conta Facebook. Sair /  Alterar )

Conectando a %s

%d blogueiros gostam disto: