Mesmo antes d’ampeçar, tengo que cunfessar i de, cun toda la propiadade, bos dezir ũa cousa: cuontar ũa stória destas ye capaç de dar pulas barbas a un home.
Questuma-se dezir que todos ls caminos ban a dar a Roma. Mas, nun será perciso nin dará grande jeito passar pula China, i inda menos pula Lhuna, para, an Angueira, ir de Sante Cristo al Cachon, a la Eigreija i als Puntones. Assi i todo, indo uns por un lhado i outros por outro, nun fui mesmo nada fácel amanhar las cousas de maneira a que, nas andanças de la rapaziada pulas rues d’Angueira nũa nuite de berano, ls personaiges – purmeiro, trés tagalhos de moços, antes de, ne l final, s’ajuntar todo l ganado – nun díssen pori de caras uns culs outros.
Cumben prebenir-bos que ls personaiges, ls sous ditos i feitos i alguns pormenores – l tiempo, l lhugar i las falas – puoden nun star tal i qual cumo rialmente se passórun antre las pessonas que coincimos ou inda coincemos. Spero qu’estas nun me lhíeben a mal esta lhiberdade que tomo.
Bamos, aton, a la cuonta, que ye cumo quien diç, a saber quals éran las lhobadas de la rapaziada d’Angueira d’antigamente, que ye l que mais amporta.
Ne ls anhos cinquenta i sessenta de l seclo passado, tal cumo ne ls outros pobos bezinos, tamien an Angueira cada lhabrador cultibaba todo l que la tierra daba i qu’el percisaba pa sustentar la família i l sou ganado: trigo, centeno, ferranha, cebada i milho, pa las pessonas de casa i l sou ganado; patatas, cebolhas, alhos, freijones, garbanços, chícharos i antremoços pa l cunsumo de casa; pomientos, tematos i alfaces pa fazer ũa selada pa l almuorço ou pa la cena de la gente de casa; maçanas, peras, brunhos, melones, balancias i ubas, pa la subremesa i, ne l causo de las ubas, pa fazer tamien ũa ou dues pipas de bino; berças, bóbidas, rabas, nabos i nabiças p’acomodar la cria i pa cebar un ou dous cochinos pa la matáncia; criaçon de bitelos, canhonos, chibos i burrancos pa ls bender na feira i fazer un denheirico pa cumprar roupa, çapatos, cacharros i outras cousas que fazien falta an casa. Habie inda que criar i tratar de las pitas, parros, patos i perus i cebar ls cochinos, qu’éran pa cunsumo de casa i ancargo de las ties.
Nesse tiempo, inda mais q’hoije, habie que cuidar bien de ls animales, pus, pa lhá de sustento, éran tamien cumo que la cuntinaçon de la família de cada un. Ye que, l home i la sue tie, sous filhos i filhas, ũa ou dues juntas de bacas ou ũa pareilha de burros ou de machos ou mulas, un ou dous cochinos, l sou ganado ou cabrada i las pitas formában tamien ũa ounidade de porduçon.
Ls melones i las balancias éran pa, de berano, cada un se refrescar un cachico i pa la subremesa de la família. Cumo nada se çperdiçaba, tod’mundo aporbeitaba las cascas i ls restros pa ls botar als cochinos ou a las pitas.
Pul més de maio, toca, anton, de, pa lhá doutras cousas, sembrar tamien ũas carunhas de melones i de balancias – adonde sembraba melones, toda la gente sembraba tamien algũas balancias – nas huortas de la Eigreija, de l Cachon, de la Çanca, de la Salina, de la Mediana i de la Faceira, qu’éran las de mais buona culidade i mais cerca de l pobo. Cuidában q’assi eibitarien que, pul meio de l berano, qualquiera lafrau fusse als sous melones i balancias pa tirar ls melhores que stubíssen maduros i prontos pa se quemer.
Habie, anton, que les guardar bien, subretodo a la nuite, l qu’era ũa cunsumiçon pa ls moços de casa.
Claro que tamien habie quien, cumo l tiu Zé Luís Pero, pensando doutra maneira, sembrasse las sues balancias bien lonje de la poboaçon, na baixa de la sue tierra de Belharino. Quien ye qu’irie da peto tan lonje pa tirar las balancias?
Mas cuidareis i, cumoquiera, direis bós: “Bá!… a ber se te abias i deixas de star par’ende a anredar! Deixa-te dessas cousas, home! Por este andar, nunca mais te çpachas, carai! Quando ye que ampeças cula cuonta?”
Indas que nun quérgades, falando cun propiadade, fugiu-bos la boca pa la berdade! Pus anredar nun será tamien tratar de l anredo? Ora, dezi-me alhá: coinceis pori algũa stória sin anredo? I, inda mais, haberá, pori, anredo sin cuntesto?
Assi i todo, cumoquiera, téngades un cachico de rezon. Bamos, aton, a eilha.
Abaixando caras a la ribeira, l camino de ls Puntones aparta la Mediana, a la squierda, i la Faceira, a la dreita. A meio i a la dreita deste, ampeça outro camino que dá pa la Faceira. Antre estes dous caminos i aquel que, pula marge dreita, acumpanha la ribeira, queda la huorta de ls Puntones de l tiu Cereijas i la tie Mar’Inácia Fresca. De l lhado de la Mediana i al fondo, apegada al camino de la marge dreita de la ribeira, la huorta stá cercada por ũa parede mui alta. Yá la parede de l cimo, que acumpanha l camino que dá pa la Faceira, ye bien mais baixica.
Un cachico abaixo de la parede de l cimo, habie un poço adonde manaba muita auga, que, cul ciguonho i un baldo ou c’un motor de rega i ũa mangueira, ls duonhos tirában i les daba pa regar la huorta toda.
Pa lhá de la huorta de l tiu Zé Quinteiro na Ribeira de Baixo, la de l senhor Morais i la de ls Turiels an Terroso, la de l senhor Correia na Cabada, la de l senhor Joan Capador antre la Faceira i l Nabalho, i las de la tie Bubiana Pera, de l senhor Áran, de l tiu Zilro i de l tiu Floréncio todas na Faceira, esta huorta de l tiu Cereijas era de las maiores q’habie an Angueira. Assi, daba para, cumo todos ls anhos tiu Cereijas questumaba fazer, poner un grande patatal i sembrar bóbidas, milho i un cacho de melones i balancias. Cerca de l poço, questumaba inda poner un retalho de cebolhas, alhos, pomientos i sembrar tematos, freijones i alfaces.
L camino de ls Puntones q’aparta la Mediana (a la squierda) i la Faceira (a la dreita). Antre ls dous caminos, queda la huorta de l tiu Cereijas (2016)
Antre outros, tamien l senhor Zé da Moca, na sue huorta de la Eigreija, cerca de l Sagrado, pul lhado de riba de l semitério i quaije apegada a la parede de baixo de sue casa i a la de la tie Beatriç Guerrilha, na barranca antre la strada que dá pa Caçareilhos i a la dreita de la rue de ls Burmelheiros, que dá pa l lhargo de Saiago, antre aqueilhes mesmos pordutos, sembraba tamien un cacho de melones.
Ne l sou huorto de l Cachon, na marge dreita de l ribeiro de l Balhe, al lhado de la moaige i al fondo de la barreira antre las casas de la tie Blisanda Caneda i de l tiu Zilro i la sue, mesmo apegado a la rue qu’eilhi passa i tan pertico de casa que se bei de las sues jinelas, tamien l senhor Joan Capador questumaba poner ou sembrar parte daqueilhes mesmos pordutos, ancluindo l sou cachico de melones.
An purmeiro plaino, l huorto de ls Capadores ne l Cachon
Cumo será fácel d’eimaginar i stá bien de ber, la rapaziada d’Angueira, cumo ye própio de la mocidade, gustaba bien de la ramboiada. Anton alguns éran mesmo danhados para armar las sues lafrauzadas.
De berano, pula tardica, era questume de ls moços s’ajuntáren, uns, pul lhado de baixo de la casa de l senhor Aran Steba ou arrimados a la parede de l fondo de la frauga de l tiu Ferreiro i outros ne l outro lhado de la rue, ne l paredon de riba de ls huortos de l Pilo, eilhi, a meio camino antre la taberna de l senhor Morais i la de l tiu Cereijas.
Apuis de cenáren, yá subre la nuite i, a las bezes, pul sereno, até mesmo nuite adrento i yá de madrugada, tamien questumában s’ajuntar, mas na parede de baixo de la capielha de Sante Cristo. Claro qu’éran solo ls moços. Ye que, pa nin falar de las moças, ls garotos nun tenien outorizaçon de sous pais, nin ls moços starien pa les dar cunfiança nin outorizar a star por eilhi, a la buolta ou cerca deilhes, até altas horas. Ye que niun staba pa tener que les aturar nin pa les deixar quedar eilhi a scuitar i a antrometer-se nas sues cumbersas. Assi, mui poucos, ou mesmo niun garoto, tenerien curaige pa se ponéren a andar de casa. Para mais, se sous pais les çcubríssen la marosca, assujeitában-se a lhebar, pori, ũa túndia.
Éran outros tiempos, cumo, tamien por isto, se bei.
I quien era la mocidade d’Angueira desse tiempo? Pus éran, nada mais nada menos, ls rapazes i las moças que, se fúren bibos, teneran, hoije, mais de setenta i alguns deilhes passaran mesmo até d’uitenta anhos.
Na mocidade – tanto antre ls rapazes cumo antre las moças i tenendo an cunta la sue família, cumo s’acupában, l que fazien i bestien i inda la lhéngua que falában –, habie anton neste ganado trés tagalhos defrentes: ls aldeanos/as, ou seia, ls filhos/as de ls lhabradores que, por algũa rezon – nun haber denheiro pa pagar ls studos i la huospedaige fuora de casa, por percisar de l’ajuda deilhes/as na lhaboura ou por nun dáren pa la letra –, sous pais, nun les/las mandando pa l liceu, pa l coleijo, la scola andustrial ou mesmo até pa l seminairo, ponien-les/las a studar atrás de las bacas ou de las béstias i de las canhonas, i de l arado, de la gadanha i de la fouce, qu’era l ansino profissional desse tiempo; ls/las fidalgos/as ou studantes/as, ls/las que, apuis de fazéren la quarta classe na scola purmaira, sous pais ponien a studar an Bergáncia, Miranda ou mesmo noutras cidades ou bilas inda mais çtantes; habie inda outro tagalho, que, nun sendo nin carne nin peixe, era l daqueilhes/as que, nun stando a studar, tenien algun armano/a qu’era studante/a i inda ls que yá stában ampregados nũa bila ou cidade i que questumábam acumpanhar culs studantes. Se ls de l purmeiro tagalho falában Mirandés, ls de ls outros dous falában grabe, que ye cumo quien diç Pertués.
Antes de cuntinarmos, cumbenirá sclarecer que nun stou a screbir propiamente subre la mocidade, mas subre la rapaziada. I sabeis porquei? Pus bede anton. Cuidais que, nesse tiempo, algũa moça s’atreberie pori a salir de casa a la nuite, i inda para mais cun rapazes? Nin mesmo las mais afoutas cumo aqueilha moça solteira – mas mais tie que moça – tan bien dotada que parcie mesmo que ls pulmones le saltában de l xambre para fuora i todo l restro al cunsante. Nun ye q’un die, un home casado, todo franzinico, mas cun fama d’atiradiço, se metiu cu’eilha nũa caleija, a la antrada dun curral de l meio de l pobo…
Antolhado puls muntones, la frida i inda outros dotes deilha, nun será defícel d’eimaginar qual serie l’eideia del. Nun sei l que le tenerá dito ou feito a essa moça, mas cousa buona cumoquiera nun tenerá sido… Çcunfio que, cuidando qu’eilha andarie cun fame i cumo a el nun le faltaba apetite i buntade de quemer, se tenerá atirado a eilha, tentiando ampalpá-la ou mesmo até chimpá-la ne l chano pa se poner neilha. Mas, nun fazendo justícia a la alcunha – que, ambora buona pessona, cumoquiera ningũa santa serie eilha! – i nun stando puls ajustes, l’home saliu-se mal. Ye que, pa lhá de bien ancorpada, eilha era de las tesas i de pelo na benta, se calha até mais qu’el. Bai, aton, eilha, toda anrezinada i trincando ls dientes, agarra nel por trás i, dando-le ũa buolta ne l aire, mete-le i aperta-le la cabeça del antre ls zinolhos deilha.
Cumo falaba grabe, diç-le, anton, eilha antre dientes i al oubido del:
– Anda cá, seu cara/#*! Olha que eu não os tenho!… Mas tenho o sítio deles!…
I que sítio nun serie aquel, l deilha!
Se stubíssemos eiqui a falar dũa canhona i dun çquilador, bien poderiemos tamien nós dezir que l’home, cuidando qu’iba a çquilá-la, desta beç, quien saliu çquilado fui el. I fui mesmo remédio santo. Cuidais que mais algũa beç el s’atrebiu, pori, a meter-se cu’eilha i a repetir la façanha?! Cumoquiera!…
Mas, tornando, anton, a la cuonta i a la rapaziada – que ningũa moça stubo ambolbida ne ls eipisódios que bos bou a cuontar –, la maior parte de ls rapazes mais bielhos desse tiempo, qu’andában antre 16 i 25 anos d’eidade[1], acupában-se subretodo de la lhaboura i alguns tamien de pastor, cabreiro, andar a la jeira ou inda ne ls oufícios de carpinteiro, pedreiro, ferreiro, canteiro ou trolha. Habie inda outros mais nuobos, mas yá cun 14 anhos feitos[2], q’acumpanhában cula rapaziada pus stában yá outorizados, tanto por sous pais cumo puls moços mais bielhos, a partecipar na machorra, na pandorcada, noutras borgas i a ir a las troulas de las fiestas de ls pobos bezinos.
Cuido que yá starien an Angueira dues famílias de fuora, que, cumo caseiros ou quinteiros, fúrun para Angueira pa la quinta de l senhor Aran Steba i pa la de l senhor Correia i la dona Laura[3]. Essas dues famílias afazírun-se tan bien an Angueira q’alhá quedórun a bibir i era mesmo cumo se ls sous filhos alhá tubíssen nacido.
Mas, mesmo de ls mais bielhos, habie alguns, specialmente ls pastores, que, por bias de les tocar a tener q’andar cul ganado a la tarde i de nuite, a nun ser nas fiestas, mui ralas éran las bezes que s’ajuntában culs outros.
Ls fidalgos desse tiempo, tanto ls rapazes cumo las moças, qu’éran an númaro bien mais pequeinho[4], falában grabe i bestien roupas mais finas. Por andáren a studar, solo nas férias ye que stában an Angueira, adonde un ou outro iba cula cria i ajudaba a regar las huortas.
Habie inda outros moços que, ambora eilhes nun studássen, tenien algun/ũa armano/a a studar ou que stában yá ampregados i a trabalhar nũa bila ou cidade. Tal cumo ls fidalgos, falában grabe i questumában andar un cachico mais bien bestidos i cuidados que ls lhabradores i q’acumpanhában mais culs studantes[5]. Inda assi, ls que bibien siempre an Angueira nun se çafában de, tal cumo ls outros aldeanos, trabalhar tamien na lhaboura.
Hoije, la maior parte de todos ls rapazes desse tiempo nun stan an Angueira: uns por bias de, hai yá bien anhos, tenéren eimigrado pa l Brasil, outros pa países de l’Ouropa ou inda por tenéren ido a trabalhar i a bibir noutras tierras de Pertual i, zafertunadamente, alguns deilhes por yá mos tenéren deixado para siempre.
Mas, ponendo de lhado cousas tristes, bamos, mas ye, a ber se, cumo se questuma dezir, sou capaç de dar cunta de l recado, que ye cumo quien diç, de cuontar l que la maior parte desses moços, nun die, pul final de tarde i a la nuite, stubírun a tratar i a cumbinar antre eilhes i la lafrauzada que, apuis, na madrugada a seguir, s’habien de botar a fazer.
Nesse anho, habie muitos i mui buonos melones i balancias. Cumo todos ls anhos questumában fazer, Zé Alberto Cereijas i Ourlando Moca yá tenien muntado las sues chorças, mui bien amanhadas cun galhos de amineiro, pa cada qual passar la nuite na sue huorta a guardar ls sous melones i balancias: Zé Alberto, ne l cimo de la huorta de ls Puntones; Ourlando, a meio de la huorta antre la casa de sous pais i la eigreija. Ambora nun percisasse de fazer chorça, pus cuntentaba-le c’ũa mantica pa se tapar i porteger de l reciu de l ribeiro de l Balhe i de la ribeira, tamien a Eilias Capador le tocaba a passar las nuites ne l huorto de l Cachon a guardar ls sous melones.
Era subre la tardica de l purmeiro sábado d’agosto de l final de ls anhos cinquenta de l seclo passado. L tiempo staba seco i mui caliente. Cumo era questume, Cándido Caseto, Zé Agusto Stopas, Norberto i Eilias Sidório, Norberto i Guilherme Crespo, Zé Luís Charruco, Antonho i Manuel Perdigon, Antonho i Beríssimo Manulon, Agusto i Eibangelista Lhobo, Antonho, Zé Luís i Lázaro Jó ajúntan-se, uns por baixo de la forja de l tiu Ferreiro, al lhado de la casa de l senhor Aran, i outros ne l paredon pul lhado de riba de ls huortos de riba de l Pilo; uns assentados i outros de pie, ne l paredon porriba de l huorto de l Marineiro; uns a ber las moças a anchir ls cántaros d’auga na fuonte i outros na treta.
La fuonte de l Pilo, adonde las moças questumában ir, a la tardica, anchir sou cántaro d’auga
Era eilhi i, outras bezes, a la nuitica, yá apuis de cenáren, pul lhado de baixo de la capielha de Sante Cristo, que questumában tamien cumbinar cumo íban a armar las sues lafrauzadas.
Passado un cachico, benidos nun sei donde, alhá chégan tamien Aran de la tie Sabel Quintanilha, Paulinho i Sergito que s’arríman a aqueilhes. Inda antes de l toque de las Trindades, chégan inda Lázaro Chic’Albino i Zé Júlio – chamában-les assi, a un por ser filho de l tiu Chic’Albino i a outro por ser filho de la tie Marie Júlia – que se pónen a cumbersar cun Aran, Paulinho i Sergito.
Para eilhi star todo l ganado, só falhaba un tagalhico: ls pastores, que, todos afadigados culs sous ganados, nin tiempo tenien para estas cousas i Ourlando Moca, Eilias Capador, Zé Alberto Cereijas, que, acupados a guardar ls sous melones i balancias, yá un ror de tiempo nun aparcien por eilhi. Nun bondando isso, estes trés inda andában s’agabar que naide cunseguirie tirá-le ls sous melones i balancias. Por bias disso, la rapaziada andaba mortica i cun toda la gana de les pregar ũa partida.
Ls mocicos mais nuobos, mal óuben las Trindades, nistantico, scápan i se pónen a andar para casa pa cenáren. Bendo que, por suorte, tamien niun daqueilhes trés moços staba eilhi, Cándido Caseto, chama pa la buolta del la rapaziada i diç baixico:
– Ah, rapazes, bamos a apurar mais um cachico, carai?! I se fússemos hoije a pregar outra partida a Zé Alberto Cereijas?! Bamos-le a tirar las balancias qu’el stá a guardar na sue huorta? Ye que, cul lhunar que stá esta nuite!… Inda bos lhembrais de l que, hai dous ou trés anhos, le fazimos quando el staba todo amouchado a drumir na chorça a guardar ls sous melones i balancias na sue huorta de ls Puntones?
Quaije todos eilhes inda se lhembrában bien de la partida que, anton, l’habien pregado: uns porque ajudórun a la fiesta i outros porque oubírun cuontar l que le fazírun. Assi i todo, Cándido Caseto lhembrou als mais squecidos:
– Anquanto you i Norberto Sidório fumos pul camino de l lhado de riba, que dá pa la Faceira, chamemos i, cerca de la canhiça, metimos cumbersa cun Zé Alberto, Manuel Regino i Zé Cagado fúrun pul fondo de la huorta, cerca de la ribeira, chubírun pula parede i Zé Luís Charruco i Eilias Sidório antrórun pula lhameira de ls Cachopos. Uns i outros pegórun i tirórun-le ls melones i balancias que pudírun. Oumenos alguns de bós, cumoquiera inda bos lhembrareis tamien ou bos oubistes dezir que, doutra beç, poucos anhos antes, you, Zé Agusto Stopas i Antonho Perdigon, a la nuitica, passemos pul cimo dessa huorta pa l cumbidar a ir cun nós a las peras, qu’éran mais tempranas i mui saberosas, a la huorta de l senhor Joan Capador antre l cimo de la Faceira i l fondo de l Nabalho!
Anton, Zé Luís Charruco, que staba eilhi a oubir todo calhadico, lhembrando-se bien de la culidade dessas peras, acrecenta:
– Carai, éran ũas peras tan grandes, tan çumarentas i tan docicas que, solo de las ber, qualquiera un quedaba lhougo cun auga na boca i s’antolhaba deilhas!
Si, muitos tenien oubido dezir que, nun cunseguindo rejistir a la tentaçon, Zé Alberto alhá fui cu’eilhes a las peras de l senhor Joan Capador. Mas, nun sfregante, inda mal se porparaba pa se botar a eilhas, ampeçou a oubir piedras a fungá-le subre la cabeça. Era Zé Luís Charruco que, cumo quedara cumbinado, staba, a meia barreira de la lhadeira, a apedreá-lo. Assi, Zé Alberto, que nin sequiera tubo tiempo pa les tocar, nin las porbou. Mas l pior inda el staba para ber. Quando tornou pa la sue huorta, ye que se dou de cunta de que ls sous melhores melones i balancias tenien lhebado sumício.
Nun querendo quedar-se atrás de ls outros, Lázaro Cich’Albino, cheirando-le que, nessa nuite, tamien Ourlando Moca i Eilias Capador starien a guardar ls sous melones ne ls sítios que yá sabemos, antrometendo-se na cumbersa, bira-se pa Zé Júlio, Aran, Paulino i Sergito i, an jeito de zafio, pregunta-les:
– Carai, vamos também nós aproveitar para fazermos o mesmo ao Orlando Moca e ao Eilias Capador?
Claro que morticos por fazer isso stában tamien eilhes. Aton, Zé Júlio, Aran, Paulino i Sergito acénan cula cabeça cumo quien diç que si.
Bai aton Cándido diç pa toda la rapaziada qu’eilhi stá:
– Bai a ser, aton, esta nuite que les bamos a pregar ũa partida parcida cu’esta als trés.
Sendo yá tarde i cumo las sues famílias starien fartas de les sperar pa cenáren, de seguida, todos se bótan até casa.
A la nuitica, apuis de cenáren, alhá tórnan todos eilhes pa l lhargo de Sante Cristo. Toca, anton, a acertar ls pormenores de cumo írien a fazer. Trátan inda d’amanhar maneira de ls anganhar i, sin niun deilhes çcunfiar, les tirar ls melones i las balancias que starien a guardar.
Aspeto atual de la capielha de Sante Cristo, adonde, a la nuitica, s’ajuntaba la rapaziada
Cumbínun, anton, fazer trés pareilhas: ũa – Cándido Caseto i Zé Agusto Stopas – irie a la huorta de Zé Alberto zafiá-lo para ir cu’eilhes als melones d’Eilias Capador; outra – Zé Júlio i Paulinho – irie a la huorta de Ourlando zafiá-lo pa ls acumpanhar a tirar las balancias de Zé Alberto; i la outra – Lázaro Chic’Albino i Arán de la tie Sabel Quintanilha – irie al huorto de Eilias zafiá-lo para ir cu’eilhes als melones d’Ourlando.
Cheirando-le que, soutordie, de madrugada, Zé Alberto, Ourlando i Eilias starien yá a drumir todos çcansadicos cada qual na sue huorta, cumbínun que, apuis de la meia nuite, cada pareilha irá a sue huorta. Antre todos, acértan inda que la melhor maneira de fazer cada un daqueilhes salir de sue huorta serie cumbenci-lo a ir a la huorta doutro a tirá-le ls melones ou balancias, indo, apuis de cada un salir, ls outros por trás a tirá-le ls sous. Assi i todo, inda habie que cumbinar l camino a seguir por cada pareilha, nun fusse, pori, algũa deilhas dar de caras c’ũa de las outras.
Toca, anton, d’acertáren antre todos cumo farien la cousa.
Purmeiro, Cándido Caseto i Zé Agusto Stopas irien a la huorta de ls Puntones zafiar Zé Alberto para ir cu’eilhes al huorto d’Eilias; de seguida, Zé Júlio i Paulinho irien cumbidar Ourlando pa les acumpanhar a la huorta de Zé Alberto; un cachico apuis, Lázaro Chic’Albino i Arán irien cumbencir Eilias a ir cu’eilhes a la huorta de Ourlando.
Ls outros rapazes quedarien scundidos por trás de la capielha de Sante Cristo i, mal oubíssen Cándido Caseto, Zé Agusto Stopas i Zé Albero Cereijas a passar por eilhi, irien, sin fazéren rugido, pa la lhameira de l senhor cabo Xabier de ls Puntones.
Mal serie que qualquiera un deilhes çcunfiasse i nun fusse, pori, na fita d’ir als melones ou a las balancias dun de ls outros dous. Assi i todo, alertou-se que cada pareilha, pa lhá de nun fazer rugido, tenie que dar a la pierna. Anton, se todo corriesse cumo cumbinado, las trés pareilhas nun s’ancuntrarien na huorta nin se cruzarien pul camino.
I nun habie niun porblema por ser de nuite qu’irien a fazer estas lhobadas. Que, pa lhá de l lhunar que staba, ye pul cheiro que se sabe s’un melon stá maduro i pronto a quemer. I, se nun dir pa saber pul oudor, bondará puxar un cachico pul melon, que, stando maduro, nin perciso será fazer grande fuorça pa l struncar pus, facelmente, se soltará de l pinzon de la meloneira. Yá culas balancias ye defrente. Por ser de nuite i nun dar pa las capar, ye pul toque que se sabe se yá stán maduras. Bondará, anton, dá-le un toque cul dedo i scuitar. I, cumo todo-mundo sabe, de nuite, todo s’oube bien melhor.
Apuis de, cumo cumbinado, cada pareilha ir a la huorta que le staba çtinada, todas trés irien a dar a la lhameira de l cabo Xabier, al cimo de l poço de ls Puntones, adonde yá starie scundida, por trás de ls choupos i a la spera deilhes, al restro de la rapaziada. Solo apuis, ye qu’estes darien seinha, mas fingindo que, tamien eilhes, tenien acabado mesmo de chegar eilhi. Ende, todos s’ajuntarien pa, de pronto, se botáren a la quemezaima, a regalar-se i a apanhar un fartote de melon i de balancia.
Todo bien porparadico, bamos, anton, a ber cumo ye que corriu la cousa…
Era yá soutordie, deimingo, de madrugada. Las tabernas yá tenien ancerrado i mesmo ls borrachos yá starien na cama, an casa ou ne l palheiro, a curar de la borracheira. Cada pareilha pon-se anton a andar, seguindo cada ũa pul camino i fazendo cumo cumbinado.
La pareilha de Cándido Caseto i Zé Agusto Stopas ye la purmeira a botar-se a camino de la huorta de l tiu Cereijas. Seguindo de la capielha, passando porriba de las casas de l senhor Morais i la tie Bexela, de l tiu Mingones i de la de l tiu Joan Piçarra i la tie Regina Sicha i antre l cimo de las huortas de la Mediana i l fondo de la Beiga de l Casal, ban a dar a meio de l camino de ls Puntones, a la huorta adonde Zé Alberto stá yá a drumir.
Aton, pul lhado de riba i de fuora de la huorta, adonde l camino aparta pa la Faceira, de la canhiça, Cándido ampeça a chamar:
– Ah, Zé Alberto!… Zé Alberto!…
Meio stremunhado i inda drumenhuoco, mas recoincendo-le la boç, respunde-le el:
– Carai! Mas qu’ye que tu quieres, Caseto? I que raio stás eiqui a a fazer a estas horas?!
– Sabes, Zé Alberto, you i Zé Agusto Stopas, que stá eiqui cumigo, oubimos dezir qu’esta nuite bírun Eilias Capador ir a drumir a casa. Çcunfiamos que naide stará a guardar ls sous melones ne l huorto de l Cachon. Lhembremos-mos, aton, de passar por eiqui pa te cumbidar a benires cun nós até lhá pa le tirar i anchir esta saca de melones…
Nun sendo capaç de rejistir al zafio, Zé Alberto respunde-le de pronto:
– Mas teneis algũa dúbida?! Bien sabeis que quiero, carai! Iba you alhá perder ũa oucasion destas! Bamos a isso!
Por sue beç, Zé Júlio i Paulinho, abáixan por antre l houorto de l Marineiro l la casa de l tiu Sora i de la porsora Arnestina pa l chafariç de l Pilo i síguen pula rue a la squierda de las huortas de l Pilo, caras a la eigreija. Antes de chegáren a la huorta de la tie Marie Santa, bíran a la squierda i, passando al lhado de la casa de l senhor Anible Toucino i de la dona Anfáncia Cachona, síguen por antre l fondo de ls huortos de Saiago i la casa de l tiu Plilhas i de la tie Blisanda Coira. Chegando a la rue de ls Burmelheiros, abáixan por antre las casas de l senhor Dioniç, de l tiu Antonho Carai i la de l tiu Raposo i ban a dar a la huorta de l senhor Zé da Moca.
Casa de l senhor Anible Toucino i la dona Anfáncia Cachona (apuis de la recuperaçon feita pula arquiteta Bera, sue nora)
Ancostado a la parede l cimo de la huorta de la tie Sabel Nabarra i birado pa la barranca de la huorta de l senhor Zé da Moca, Zé Júlio pon-se, anton, a chamar baixico:
– Orlando… Orlando!…
Cumoquiera inda a coçar ls uolhos, pregunta-le el:
– És tu, Zé?
– Claro que sou eu!… Quem querias que fosse?! Alguma moça, não?!
– E o que queres, Zé, para vires acordar-me a esta hora?
– Olha, eu e o Paulinho ouvimos dizer que esta noite viram o Zé Alberto Cereijas sair da sua horta dos Pontões para ir dormir a casa. Como não está lá ninguém a guardá-la, lembrámo-nos de passar por aqui para ver se queres vir comigo e com o Paulinho às melancias do Cereijas…
– Bem sabes que quero, caramba! Ia lá eu perder uma coisa dessas! Vamos lá a isso!
De seguida, Lázaro i Arán, de la capielha, abáixan la rue antre las casas de l tiu Zé Quinteiro i la de l tiu Morais, de la dona Palmirinha i la de la dona Maria Rosa Steba, i birando pula rue de l Cachon, antre la casa de l tiu Chic’Albino i las de la tie Marie Santa i de l tiu Armandico. Passando antre las casas de la dona Laura i de l senhor Joan Capador, por trás de la casa de la tie Blisanda Caneda i pula frente de la portalada de l curral de l tiu Caçuolo, ban a dar al huorto de l Cachon, adonde Eilias stá a drumir todo çcansadico.
Anton, arrimados a la parede i tan baixico que mal s’oube, Lázaro ampeça a chamar:
– Elias… Eilias!…
Inda meio drumenhuoco, Eilias pregunta:
– Quem é que está aí a chamar por mim?
I respunde-le Lázaro:
– Não vês que sou eu, caramba! Quem é que querias que fosse?! Sabes o que viemos aqui a fazer, Elias? É que ouvimos dizer que esta noite o Orlando foi a dormir a casa. Como desconfiamos que não estará ninguém a guardar os seus melões, lembrámo-nos de passar por aqui para te convidar a vir comigo e com o Arão à sua horta da Igreja…
– Claro que quero. Vamos lá a isso, caramba!
I, deilhi, seguindo porriba de la moaige i por antre la fuonte de la Eigreija i la huorta de la tie Marie Santa, la casa de senhor Anible i la dona Anfáncia i la de la tie Zilrica i apuis de la de l tiu Plilhas i la tie Blisanda Coira, birando para baixo de Saiago pula rue de ls Burmelheiros, pássan riente a la parede de las casas de l senhor Dioniç i de l tiu Antonho Carai i alhá ban eilhes até la caleija que dá pa las casas de la tie Beatriç Guerrilha i la de l senhor Zé da Moca.
Cumo cumbinado, Zé Júlio, Paulinho i Ourlando tenien yá seguido a camino de ls Puntones: passando por antre la casa de la tie Sabel Nabarra i la eigreija, las casas de tiu Eimilio Quintanilha, de l tiu Américo Furon i la huorta de l tiu Floréncio, bíran pa l fondo de l Cachón; apuis, pula puonte de l ribeiro de l Balhe i por antre ls huortos i las casas de l tiu Chetas i de l tiu Moisés Bitorino, pul fondo de las huortas de la Salina i de la Mediana i chubindo l camino de ls Puntones, ban a dar al cimo de la huorta de l tiu Cereijas.
Bista atual de l Cachon. An purmeiro plaino i a la dreita, bei-se l lhargo adonde era dantes la fuonte de la Eigreija
A la antrada de la huorta, Zé Júlio chama por Zé Alberto, mas naide le respunde. Quedando cun la certeza de qu’el yá alhá nun stá, cun todo l cuidado, pa nun se sbarrulhar, sáltan porriba de la parede. Bótan-se, anton, a trates a las balancias i, sculhindo las maiores i mais maduras, toca d’anchir la saca que Zé Júlio lhieba cu’el.
Apuis, ponen-se a camino i, nistantico, chégan a la lhameira de l senhor cabo Xabier.
Inda mal aqueilhes trés tenien acabado de salir de la huorta de Ourlando, que nin sequiera tenerien tiempo d’haber chegado a la Salina, yá alhá stan Lázaro, Arán i Eilias cerca de l canhiço de la huorta. Anton, pónen-se a la scuita, spréitan pa la huorta i parece-les que naide stá na chorça. Assi i todo, inda cháman por Ourlando. Cumo naide les respunde, pássan l canhiço i bótan-se a trates als melones. Toca, anton, d’anchir la saca que Lázaro lhieba cu’el.
Apuis, síguen pul camino que, de l semitério, passando antre la casa i la cortina de casa de l tiu Faquito i la lhameira de l tiu Floréncio, bai a dar a la puonte de la Çanca; passando, apuis, antre las huortas, l huorto de l tiu Chetas i la casa de l tiu Moisés Bitorino i pul fondo de las huortas de ls Quintanilhas i de la Mediana, ban caras als Puntones.
Tamien Cándido, Zé Agusto i Zé Alberto, de la huorta deste, síguen pul camino antre l cimo de la Mediana i al fondo de Beiga del Casal, até la casa de l senhor Morais, mesmo antes de la capielha de Sante Cristo, adonde bíran caras a la Salina. Pássan, apuis, pula casa de l tiu Lhagartinhas i la tie Pureza i, birando a la squierda, porriba de las casas de la tie Marie Fona i de l tiu Zilro, ban a dar al huorto de ls Capadores. Anton, mui baixico, Zé Agusto Stopas chama por Eilias, mas naide le respunde. Anton, abre l canhiço, éntran todos ne l huorto i, quando se porpáran pa se botar a trates als melones, ampéçan a oubir un barulhico que les parece benir de l cimo de la barreira antre las casas de ls Capadores i de la tie Blisanda. Anton, todos calhadicos, pónen-se a la scuita. Mas, l raio de l barulho ye cada beç maior. Cándido Caseto, bendo ls sous parceiros todos acagatados, diç-les baixico:
– Bamos-mos a scunder! Benie para eiqui i ancostai-bos a la squina de la parede que, assi, naide mos bei nin dá por nós!
Passado un cachico, béien, pul búltio, que, afinal, ye Antonho Canhono, que, benindo de la taberna de l tiu Morais i la tie Bexela, mas tenendo-se anganhado ne l camino, an beç de tornar para casa, se metiu pula caleija de Sante Cristo abaixo. Apuis de passar pula casa de l senhor Antonho Sora i la dona Arnestina i antre las casas de l tiu Luís Quintanilha i de l tiu Eibaristico i la de la tie Tona, tenie ido a dar a la casa de l tiu Canhuotico i la tie Justina Albardeira. Anton, birando caras l Cachon, i, passando antre la casa de l tiu Maximino i las de l tiu Manuel Júlio, de l tiu Rifeiro i la de la dona Laura, cuntinou dreito a la casa de ls Capadores.
Quando abaixaba pul atalho de la barreira, mesmo al fondo de la casa de la tie Blisanda Caneda, antropeça nun xeixo i dá un trambolhon que fai rebolar algũas piedras barreira abaixo. A muito custo, alhá s’alhebanta. Apuis de passar antre l huorto i la casa de l tiu Zilro, sigue caras a la puonte de la Çanca. Cumo era questume del i ye fácel d’eimaginar, debie star cuns copicos a mais… Tantos que nin el saberie l que starie i irie, eilhi i aqueilha hora, a fazer.
Antonho Canhono, qu’era yá antradote i bien mais bielho que qualquiera un deilhes, era un home mui pándego. Cuontaba-se q’ũa beç, quando un rapaç, inda nuobo, le chamou tiu Antonho, se birou para el i le dixo: “Menino Antoninho, se num t´importas! A ti, num te faz diferença e a mim dá-me jeito!“
Assi, apuis d’Antonho Canhono passar, yá mais çcansados, toca, anton, d’anchir la saca, que Cándido Caseto lhieba, culs melhores melones q’ancóntran. Apuis, pula Salina i, passando junto a la casa de ls Toucinos, pula casa i por baixo de la huorta de ls Quintanilhas i pul camino al fondo de las huortas de la Mediana, síguen caras als Puntones.
Salina: aspeto atual de l curral i la frontarie (toda la que stá de branco) de la casa de ls Quintanilhas
Assi, quaije a la mesma hora i d’eigual maneira l que se passa nũa de las huortas stá tamien a passar-se nas outras dues. Solo las pessonas i ls sítios demúdan.
Cumo quedara cumbinado antre ls cabecilhas, ls moços de las trés pareilhas, acumpanhados de ls anganhados por cada ũa deilhas, ban a dar a la lhameira de l cabo Xabier. Ls purmeiros qu’alhá chégan son Zé Júlio, Paulinho i Ourlando; de seguida, Lázaro, Arán i Eilias; i, por último, Cándido Caseto, Zé Agusto Stopas i Zé Alberto Cereijas.
Huortas de l fondo de la Mediana. A la squierda i alhá al fondo queda la lhameira de l cabo Xabier
Cunsante ls de las dues últimas pareilhas ban chegando a la lhameira, dan de caras culs de las outras que yá alhá stán a la spera deilhes i que chegue tamien l restro de la rapaziada. Assi i todo, ningun de ls anganhados stranha ou çcunfia de nada, de l que stá a passar-se.
Un cachico apuis, fingindo nun saber de nada, chega l maior tagalho deilhes: Antonho Perdigon, Norberto i Eilias Sidório, Agusto i Eibangelista Lhobo, Zé Luís i Moisés Charruco, Norberto i Guilherme Crespo, Antonho, Zé Luís i Lázaro Jó, Mário Canoio, Flisberto Moca i Zé Piçarra, de ls aldeanos; Américo de la tie Sabel Quintanilha i Carlos Xabier, de ls studantes; Abel Guerrilha, Júlio de la tie Marie Júlia, João de la Baca, Lázaro Morais i Celestino Xabier, de l outro naipe. Pul númaro de moços qu’eilhi stan se bei que, pa fartar la barriga de tanta tropa – desta beç, a nun ser ls pastores, quaije naide falhou –, tubo que ser mui grande la lhafrauzada que, nessa nuite, eilhes fazírun als outros trés!…

Un cachico apuis, fingindo nun saber de nada, chega l maior tagalho deilhes: Antonho Perdigon, Norberto i Eilias Sidório, Agusto i Eibangelista Lhobo, Zé Luís i Moisés Charruco, Norberto i Guilherme Crespo, Antonho, Zé Luís i Lázaro Jó, Mário Canoio, Flisberto Moca i Zé Piçarra, de ls aldeanos; Américo de la tie Sabel Quintanilha i Carlos Xabier, de ls studantes; Abel Guerrilha, Júlio de la tie Marie Júlia, João de la Baca, Lázaro Morais i Celestino Xabier, de l outro naipe. Pul númaro de moços qu’eilhi stan se bei que, pa fartar la barriga de tanta tropa – desta beç, a nun ser ls pastores, quaije naide falhou –, tubo que ser mui grande la lhafrauzada que, nessa nuite, eilhes fazírun als outros trés!…Anton, Antonho Perdigon bira-se pa Zé Júlio i pide-le para abrir la sue saca de balancias i, tirando la nabalha de l bolso de las calças, ampeça a cortar i a repartir ũas buonas talhadas por todos quantos eilhi stában. De seguida, Eilias Sidório bira-se pa Lázaro Chic’Albino i pide-le para abrir la saca del i ampeça tamien a cortar i a çtribuir ũas talhadas de melon por todos eilhi a la buolta. Finalmente, Américo de la tie Sabel Quintanilha piede a Cándido Caseto para abrir la sue saca i tamien el ampeça a fazer l mesmo.
Quando yá todos – uns a trates a las balancias i outros als melones –, naqueilha quemezaina, tenien yá apanhado ũa buona barrigada dũa cousa i doutra, Ourlando, todo animado i oulhando de lhado i cun aire de gozo pa Zé Alberto, bira-se pa la rapaziada i diç:
– Mas que melancias e melões deliciosos! Tão bons como estes, garanto-vos que este ano ainda não tinha provado nenhum!
De l outro lhado, c’ũa risica na boca i oulhando çfarçadamente pa Ourlando, diç tamien Eilias Capador:
– Não há dúvida, tens toda a razão! Então estes melões são mesmo uma delícia!
I, inda d’outro, Zé Alberto Cereijas, tamien el c’ũa risica na boca i oulhando de sgueilha para Eilias Capador, nun podendo quedar calhado, diç tamien:
– Pus teneis toda la rezon. Ye mesmo berdade, carai! Mas que balancias i melones tan saberosos! Cumo estes nunca you tenie tamien porbado niun! I you sei bien que nun ye nada fácel de les ancuntrar!
I, antre ls trés, cada qual, só sabendo de la missa a metade, muito se rie dun de ls outros dous.
I, cumo nun podie deixar de ser, l restro de la tropa rie-se a bon rir d’eilhes ls trés…
I, de ls aldeanos, Zé Piçarra, que tamien nun era capaç de quedar calhado, diç pa ls outros:
– Carai, nun sei donde benírun, mas isso pouco amporta! Tamien you nunca habie quemido balancias i melones assi tan grandes, tan buonos i tan doces cumo estes!
I de ls studantes, que mal cunseguien çfarçar la risa nin quedar calhados, diç un deilhes:
– E nós também não! Melancias e melões tão doces, frescos e sumarentos e, ainda por cima, tão grandes como estes não são nada fáceis de encontrar!
I diç inda un de ls outros aldeanos:
– Pus bien passicos alguns tubírun que dar pa todos nós podermos tener este regalo!
– Mas baliu bien la pena, carai! Que balancias i melones tan buonos i assi tan grandes nun hai nin se ancontran an qualquiera sítio!
I a ningun daqueilhes trés nin sequiera le passa pula cabeça preguntar-se donde tenerien benido ls melones i las balancias de las outras sacas i adonde serie que las outras pareilhas tenerien ido a fazer la sue lhobada.
Era yá tan tarde que mal se bie, quando todos s’apártan i cada qual torna pa sue casa. Inda que la lhuna nun s’habisse çpuosto, staba yá a scunder-se por trás de l monte de las Eiricas que la tapaba quaije toda. I l mesmo fázen Zé Alberto Eilias i Ourlando pus – pensaba cada un deilhes – “mal será que, stando todos de barriga bien chena, qualquiera un deilhes bá a la mie huorta a fazer algũa de la sues”.
Assi, todos eilhes ban a drumir scansadicos na cama i an sue casa.
Cumoquiera, alguns, nesse die i cumo dezie Lázaro Chic’Albino, s’alhebantórun de la cama “ao romper das duas da tarde”. Mas nun fui esse l causo d’Ourlando, nin d’Eilias nin de Zé Alberto. Purmanhana, qu’inda quaije nin se bie, mal cada un s’alhebanta i bai pa regar la huorta, bota un relhance d’uolhos pul sou melonal ou balancial i dá-se, anton, de cunta que, ls maiores, melhores i mais maduros melones i balancias que tenie na huorta tenien zaparcido. Ye que, alhá, nun restra nin sequiera un. Só anton tenerá percebido que, por nun se tener aporcatado cumo era debido, quien tenie rezones de sobra para, na taina de la nuite, se rir era l restro de la rapaziada.
Mas, berdade seia dita, niun de ls trés lhebou la cousa a mal. Ye que, quando ũa partida ye, assi, tan bien armada i pregada cumo esta, qualquiera un de nós, se bien androminado, ye capaç de cair neilha i, até, de scachar-se a rir del mesmo.
Tanto nas lhobadas de ls bichos cumo nas de ls rapazes, ye quaije siempre mais l que uns i outros strágan q’l q’aporbeitan pa quemer. Assi, ye bien maior l danho de ls pastores i de ls duonhos de las cousas do q’l que aqueilhes tíran de porbeito. Nun admira que, nestas cumo noutras cousas, haba siempre bárias, ou, oumenos, dues, maneiras de ber: la de ls lhobos i de ls rapazes; la de ls pastores i de ls duonhos de las cousas. Ye que, nas sues lhobadas, nin siempre ls bichos se salien tan bien cumo nesta d’outros lhobos. A las bezes, éran mesmo ls bichos que tenien que fazer frente a algun pastor, mais aporcatado, que, çcunfiando d’algũa marosca que starien pa l’armar, se porparaba, arranjando maneira de, cun l’ajuda de sous perros lhobeiros, se prebenir ou se defender de ls ataques de ls lhobos.

Pus fui isso mesmo l que, ũa beç, al senhor Joan Capador i, outra beç, al sou bezino de baixo, l tiu Antonho Zilro, les fazírun.
Ne l sou huorto de l Cachon, que trazie siempre mui bien amanhado i scabadico, un anho l senhor Joan Capador tenie un melon mui grande i tan guapo que trazie sempre debaixo d’uolho i meio tapado pa que naide le bisse i nun fusse, pori, algun rapaç antolhá-se del. Andaba mesmo çcunfiado de que Lázaro Chic’Albino, que, a las bezes, bie passar por eilhi, andarie cun buntade de s’atirar al sou melon de stimaçon. Claro que Lázaro iba-se botando de cunta de cumo habie de le tirar.
Cada qual ne l sou papel, parcie mesmo la stória de l gato i de l rato.
Nun ye q’un die, quando, purmanhana, l senhor Joan Capador bai al huorto, lhougo bei q’aquel sou melon tenie lhebado sumício! Spierto cumo era, çcunfiou de quien l’habie tirado. Por suorte, quando iba a camino de l Nabalho, calhou mesmo d’ancuntrar a Lázaro Chic’Albino na Canhada. Bira-se anton para el i pregunta-le:
– Ó Lázaro, vinha mesmo agora a ver um rasto aqui no caminho e a cismar cá comigo que deve ser o teu. Importas-te de me mostrar a sola dos teus sapatos só para ver se me enganei?
– Claro que não, senhor João. Olhe, veja-a à vontade!
Claro que l senhor Joan Capador, qu’era fino que nin un rato, queria era ber se, pul rastro, tenie sido Lázaro que l’habie tirado l sou melon de stimaçon. Mas Lázaro, que burro tamien nun era, pa se botar a tirar este melon, tenie lhebado uns çapatos maiores, bielhos i gastos que pediu amprestados a Joan Santo. Assi, çafou-se i l senhor Joan Capador quedou sin saber quien tenerá sido que le fizo esta lhobada.
Sabendo cumo la rapaziada d’Angueira era danhada para estas cousas i bendo que nun le daba çcanso, tiu Zilro, pa se prebenir, tratou d’arranjar maneira que niun deilhes tubisse curaige de se botar als sous melones. Cumbinou anton c’un qu’era de sue cunfiança para ber se cumbencie outros rapazes a íren cu’el até la huorta de la sue cortina apegada al lhameiro de l tiu Floréncio ne l ampercípio i cerca de l camino de la Faceira, als melones q’alhá tenie.
Staba el ũa nuite yá na sue chorça quando sinte ls rapazes a chegar a la canhiça. Assi i todo, inda spera un cachico até eilhes antráren na huorta. Anton, salta de la chorça, saca de la spingarda i dá dous tiros pa l aire. Bendo la cousa tan mal parada, ls rapazes, delgeiros que nin galgos, bótan-se a fugir cada qual pa sou lhado: uns caras als Puntones, outros a la Faceira i inda outros pa la Mediana.
Eimaginai só l cagaço por que, nessa nuite, nun tenerán passado esses moços.
Mas fui remédio santo! Squermentados cumo quedórun, cierto ye que, nesse i mais alguns anhos a seguir, niun quedou cun buntade, nin curaige, nin s’atrebiu a repetir la façanha. Ye que, cumo se sabe i, puls anhos trinta de l seclo passado, yá dezie un político: “O medo guarda a vinha“, neste causo, la huorta ou, dezindo inda melhor, ls melones.
Serbindo-le d’eimenda, durante bien tiempo, mais niun gandulo s’atrebiu a fazé-le qualquiera outra bardinaige. Assi, l tiu Zilro alhá puodo, anton, passar a drumir bien çcansadico todas las nuites na sue cama i an casa.
NOTAS
[1] Luís Careto, filho de l tiu Joan Brisdo i la tie Sabel Ciega; Daniel, filho de l tiu Joan Mantano i la tie Luisinha; Zé Pandeirelo, filho de l tiu Pandeirelo; Eidoardo, Norberto i Eilias Sidório, filhos de l tiu Sidório i la tie Roja; Manuel Regino, filho de l tiu Chico Regino i la tie Felizarda; Zé Cagado, filho de l tiu Lazarete i la ti’Ana Cagada; Manuel Albinico, filho de l tiu Albinico i la ti’Ana de l Molino; Antonho, Zé Luís i Lázaro Jó, filhos de l tiu Jó i la tie Heilena Pera; Manuel i Eimílio Caldeira, filhos de l tiu Caldeira i la tie Meréncia; Zé Agusto Stopas, filho de l tiu Stopas i la tie Adelina; Cándido Caseto, filho de l tiu Caseto i la tie Marie Rucica; Zé i Antonho Zilro, filhos de l tiu Zilro i la tie Marie de la Cruç; Antonho i Beríssimo Manulon, filhos de l tiu Manuel Zé i la tie Bubiana Guicha; Norberto i Guilherme Crespo, filhos de l tiu Crespo i la tie Josefina; Manuel i Antonho Botelo, filhos de l tiu Botelo i la tie Marie; Antonho i Manuel Perdigon, filhos de l tiu Zé Perdiç i la tie Zulmira Studanta; Agusto i Eibangelista Lhobo, filhos de l tiu Chafin i la tie Marie Cadata; Joan Bicha, filho de l tiu Bicha i la tie Marie; Zé Luís i Moisés Charruco, filhos de l tiu Benjamin Charruco i la tie Sabel Coira; Narciso i Antonho Piléu, filhos de la tie Purpeta; Zé Agustenhico, filho de l tiu Agustenhico i la tie Marie Rosa; Francequisto, filho de tiu Alexandre i la tie Francequita; Flisberto Moca, filho de la tie Marie Moca i de l tiu Mulica; Manuel i Moisés Pitascas, filho de l tiu Zé Pitascas i la ti’Ana Chebica; Zé Alberto Cereijas, filho de l tiu Antonho Cereijas i la tie Mar’Inácia Fresca; Manuel Nabarro, filho de l tiu Nabarro i la tie Sabel Nabarra; Mário Canoio, filho de l tiu Flisberto Canoio i la tie Zulmira Caldeira.
[2] Zé Luís Ché, filho de l tiu Zé Burmeilho i la tie Sabel de l Balhe; Chico de l Burro, filho de la tie Eitelbina; Zé Eimílio Coiro, filho de l tiu Zé Coiro i la tie Zulmira Sicha; Belmiro i Antonho Índio, filhos de l tiu Índio i de la tie Marie Jesé Porrica; Manuel Negro, filho de l tiu Miguel Galharito i la tie Marie Rosa Galharita; Zé Piçarra, filho de l tiu Joan Piçarra i la tie Regina Sicha; Antonho Plilhas, filho de tiu Plilhas i la tie Blisanda Coira; Abel i Ramiro Patuleia, filhos de l tiu Zé Patuleia i la tie Glória Ronda; Jorge Pero, filho de l tiu Zé Luís Pero i la tie Marie Rosa Quintanilha; Antonho Coelhico, filho de l tiu Zé Coelhico i la tie Sabel Fresca.
[3] Zé Tato i Moisés Quinteiro, ls filhos mais bielhos de l tiu Adriano i la tie Marie Quinteira; Toninho Quinteiro, filho de l senhor António i la senhora Alice de Mogadouro. Pa lhá de todos eilhes, hai inda que lhembrar a Joan Nabarro, Mário Tatarelo i Zé Cuco, un qu’era chochico, outro tatarelo i l’outro simprico.
[4] Albino, filho de l senhor Correia i la dona Delaide; Zé i Joan Santo, filhos de l senhor Artúrio i la tie Marie Santa; Antonho Bitorino, filho de l tiu Moisés Bitorino i la tie Fucidade; Luís Caldeira, filho de l tiu Caldeira i la tie Meréncia; Eilias Capador, filho de l senhor Joan Capador i la tie Beatriç; Américo i Arán, filhos de l tiu Moisés Steba i la tie Sabel Quintanilha; Moisés, Carlos i Humberto Xabier, filhos de l senhor cabo Xabier i la ti’Ana Caneda; Ourlando, filho de l senhor Zé da Moca i la tie Eibangelina; Sergito, nieto de l Padre Lino i la tie Marie Caneda; Paulinho, filho de l senhor capitan Bernardino i la dona Marie Rosa Steba; Zé Maria, filho de l tiu Joíco i la tie Heilena Pera; i Beriato, filho de l tiu Arnesto Raiano i la senhora Marquinhas.
[5] Lázaro Chic’Albino, filho de l tiu Chic’Albino i la tie Beatriç; Zé Morais, filho de l senhor Morais i la tie Bexela; Celestino Xabier, filho de l senhor cabo Xabier i la ti’Ana Caneda; Joan de la Baca, filho de la tie Marie de la Cruç i de l senhor Dioniç; Manuel Joquin Patuleia, filho de l tiu Zé Patuleia i la tie Glória Ronda; Abel Guerrilha, filho de la tie Beatriç Guerrilha i dun de ls Studantes; Júlio, Zé Júlio i Manuel Champanhica, filhos de la tie Marie Júlia i este último de l guarda Champanha.
Bocabulairo \\ vocabulário
Abiar – despachar \\ acá – cá \\ acagatado – amedrontado \\ acupado – ocupado \\ adrumecer – adormecer \\ aire – ar \\ ajuntar-se – reunir-se \\ al – ao \\ aldeano – aldeão \\ alhá – lá \\ alhebantar – levantar \\ altemoble – carro \\ ambelado – dorminhoco \\ ambergonhar – envergonhar \\ ambriado – investido \\ ambolbido – envolvido \\ amentar – falar de \\ amenudas bezes – frequentemente \\ ampeçar – começar \\ amportar – importar, interessar \\ ampregado – aplicado, investido, empregado \\ an – em \\ ancargo – encargo \\ ancerrar – encerrar \\ andicar – indicar \\ anchena – cheia \\ anchir – encher \\ ancho – largo, amplo \\ ancostar – encostar \\ ancuntrar – encontrar \\ andicar – indicar \\ androminado – enganado \\ andubíssen – (forma do verbo andar) andassen \\ anganhar – enganar \\ anho – ano \\ anredar/o – enredar, gastar tempo inutilmente/enredo \\ antento – intenção, desejo \\ antolhar – desejar, apetecer muito \\ anton – então \\ antropeçar – tropeçar \\ aparcer – aparecer \\ apartado – separado \\ apedrear – apedrejar \\ aporcatar-se – precaver-se \\ aprobacion – aprovação \\ apuis – após, depois \\ apurar – demorar mais um pouco \\ arganeiro – cobiçoso \\ armano – irmão \\ arrebanhar – agarrar, roubar \\ arreculhir – recolher \\ arriba – acima \\ arrimado – encostado \\ assentado – sentado \\ assi i todo – mesmo assim, apesar disso \\ assujeitar-se – sujeitar-se \\ atreber-se – atrever-se \\ aton – então \\ auga – água \\ bal – (forma do verbo “baler”) vale \\ balancia – melancia \\ barfinaige – malandrice \\ baziu – vazio \\ beç – vez \\ benir – vir \\ berça – couve \\ berniç – verniz \\ bezino – vizinho \\ bia – causa \\ bielho – velho \\ bino – vinho \\ birados par’ende – preocupados com isso, a pensar nisso \\ bison – visão \\ bóbida – abóbora \\ boíbo – bebido \\ bondar – bastar \\ borga – pândega \\ botar – deitar, lançar \\ buolta – volta \\ buntade – vontade \\ cacho/ico – bocado/ito \\ caçoada – troça \\ çafar-se – livrar-se \\ cagaço – susto \\ calhado – calado \\ capaç – capaz \\ çapatico – sapatinho \\ capielha – capela \\ çarandar – cirandar o grão \\ carunha – semente de melão, melancia ou abóbora \\ çcansado/ico – descansado/inho \\ çcoincer – desconhecer; çcubrir – descobrir \\ cebar – engordar porcos \\ cena(r) – ceia (cear) \\ çfarçar – disfarçar \\chorça – abrigo de vigilância \\ chubir – subir, ir para cima, montar \\ cochino – porco \\ coincer – conhecer \\ çpachar – despachar \\ çpuosto – posto \\ çquilar/ado – tosquiar/ado \\ çtante – distante \\ çtinado – destinado \\ çtraído – distraído \\ çtribuir – distribuir \\ cũa – com uma \\ çúcia – corja \\ çuda – açude \\ cu’el – com ele \\ cul/cula – com o/a \\ culidade – qualidade \\ cumbencir – convencer \\ cumbenir/ente – convir/eniente \\ cumoquiera – talvez \\ cun – com \\ cunsante – consoante \\ cunta – conta \\ cuntinaçon – continuação \\ curaige – coragem \\ da peto – de propósito \\ da peto – de propósito \\ debertir-se – divertir-se \\ defrente – diferente \\ deilhes – deles \\ del – dele \\ delor – dor \\ demudar – mudar \\ disse – desse (forma do verbo dar) \\ Dius – Deus \\ dreita – direita \\ drento – dentro \\ drumenhuoco – dorminhoco \\ eiceçon – exceção \\ eiceto – exceto \\ eilhi – ali \\ eimbierno – inverno \\ einútele – inútil \\ eiquenomia – economia \\ el – ele \\ ende – aí \\ falar grabe – falar Português \\ falha – falta, defeito \\ frauga – oficina de ferreiro \\ frida – ferida \\ fungar – zunir \\ fuonte – fonte \\ fuora – fora \\ freijon – feijão \\ fusse na fita – fosse levado na conversa \\ gandulo – malandro \\ houbo – (forma do verbo “haber”) houve \\ huorta – horta \\ inda assi – ainda assim \\ l/la – o/a \\ lafrau – safardana, patife \\ lhaboura – lavoura, agricultura \\ lhabrador – lavrador, agricultor \\ lhata/ica – horta/horta pequena, lata \\ le – lhe \\ lhembrar – lembrar \\ lhibardade – liberdade \\ lhugar – lugar \\ lhuna/r – lua/r \\ lomeada – nomeada, fama \\ machorra – festa de rapazes maiores de 14 anos, um ritual de passagem à vida adulta \\ mala – má \\ mano – mão \\ melon – melão \\ moaige – moagem \\ mortico – mortinho \\ mos – nos \\ munton/es – montão/ões \\ naide – ninguém \\ necidade – necessidade \\ nin – nem \\ ningun/ũa – nenhum/a \\ nin sequiera – nem sequer \\ nistante – num instante \\ niun/ũa – nenhum/a \\ nó – não \\ nuobico – novinho \\ nuite – noite \\ nun – não \\ nuosso – nosso \\ oudor – cheiro \\ oufício – ofício \\ oumenos – pelo menos \\ oumentar – aumentar \\ ounidade – unidade \\ Ouropa – Europa \\ outorizar – autorizar \\ pa – para \\ pa l – para o \\ pa lhá – para além \\ pandorcada – ronda de inverno, realizada pela rapaziada à volta da aldeia, com tudo quanto produzisse ruído \\ pequerruchico – pequenino, minúsculo \\ perjunçon – presunção \\ Pertual – Portugal \\ pie – pé \\ piel – pele \\ pimponaço – muito pimpão \\ pinzon – pedúnculo \\ pita – galinha \\ pobo – povo, povoação \\ poboaçon – povoação \\ pomiento – pimento \\ porbar – provar \\ porduçon – produção \\ porduzir – produzir \\ pori – talvez, por azar \\ porriba – por cima, pelo cimo \\ probeza – pobreza \\ propiadade – propriedade \\ própio – próprio \\ pul/pula – pelo/pela \\ puonte – ponte \\ purmaira – primária \\ purmanhana – ao amanhecer \\ purmeiro – primeiro \\ pus – pois \\ quaije – quase \\ qualquiera – qualquer \\ quedar – ficar \\ quemer – comer \\ quemezaina – comezaina \\ quien – quem \\ quienquiera – quem quer que seja \\ ralas bezes – raramente \\ ralo – raro \\ rapaç – rapaz \\ reciu – ar fresco e húmido da madrugada junto ao ribeiro \\ rejistir – resistir \\ relhance – relance \\ relhuzir – reluzir \\ respunder – responder \\ rezon/es – razão/ões \\ riba – cima \\ riente – rente \\ risica – risinho \\ riu – rio \\ saberoso – saboroso \\ salir – sair \\ sbarrulhar – fazer cair pedras de um muro ou construção \\ scapar-se – ir embora discretamente \\ scachar-se – partir-se \\ scasso – escasso \\ screbir – escrever \\ scuitar – escutar \\ sculhir – escolher \\ scunder – esconder \\ sembrar – semear \\ senó – senão \\ sequiera – sequer \\ sfregante – instante \\ sgueilha – soslaio \\ simprico – atrasado \\ sin – sem \\ sobeija – sobra \\ soutordie – no dia seguinte \\ spabilado – listo \\ spertar – despertar \\ spigadote – crescidote \\ spierto – esperto \\ splicar – explicar \\ squecer – esquecer \\ squermenta/do – má experiência, que viveu uma má experiência que lhe serviu de lição \\ squina – esquina, canto \\ steia – (forma do verbo “star”) esteja \\ stima – estima \\ stranhar – estranhar \\ struncar – estroncar \\ stubíssen – (forma do verbo “star”) estivessem \\ stubo – (forma do verbo “star”) esteve \\ subreciente – suficiente \\ subretodo – sobretudo \\ suola – sola (do sapato) \\ suorte – sorte, terra de sequeiro que tocou em herança \\ tagalho – pequeno conjunto de ovelhas ou parte de um rebanho \\ talbeç – talvez \\ tatarelas – gago \\ temato – tomate \\ temprano – temporão \\ tentaçon – tentação \\ trambolhon – trambolhão \\ trocer – torcer \\ tropa – trupe \\ troula – arraial \\ tubisse – (forma do verbo “tener”) tivesse \\ túndia – sova \\ ũa – uma \\ uolho – olho \\ xambre – blusa \\ xeixo – seixo \\ yá – já \\ ye – é \\ zabergonhado – desavergonhado \\ zacupado – desocupado \\ zafiar – desafiar \\ zaparecer – desaparecer \\ zafertunadadamente – infelizmente \\ zinolho – joelho
Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio
http://www.mirandadodouro.com/dicionario/
A quem queira visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue
http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html
Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”:
www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/
2 respostas para “Lhobadas de la Rapaziada”
Adoro ler estes textos em voz alta porque é pelo “respeito escrupuloso” à fonética que os consigo entender sem ter que recorrer ao “dicionário”. Muito obrigado pelos exercícios a que me obrigas.
CurtirCurtir
Estás com um “speed”…
CurtirCurtir