Nota Prévia: uma prevenção
Se o/a leitor/a não está familiarizado/a com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia-voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite em consultar o Vocabulário que pode encontrar no final do mesmo.
Breves notas sobre a grafia do Mirandês
Em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandês, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas é, no Mirandês, substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; já o dígrafo ch, em Mirandês, lê-se sempre tch; talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada, o Mirandês tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.
La Machorra
Cumo era própio de la eidade, ls garotos de Angueira – i, cumoquiera, tamien ls doutros pobos bezinos, de la Tierra de Miranda i alredores – andában morticos por passáren a ser tratados cumo gente grande. Ye que, assi, passában a tener un cachico mais de lhiberdade: a poder salir de casa a la nuite, a andar cula mocidade i a partecipar nas ramboiadas.
Oumenos até ls anhos setenta de l seclo passado, inda antes de l eimbierno chegar, nũa nuite de l final de nobembre, ls rapazes mais bielhos, seguindo la tradiçon, fazien ũa cena, seguida dũa borga, pa toda la rapaziada i a que le chamában la Machorra.
Mas por que serie que le chamában Machorra? – preguntareis bós.
De qualquiera fémea que nun podie tener filhos dezie-se an Anguueira qu’era machorra. Era quaije cumo se fusse un macho… Podeis assi adbinar qual serie la rezon por que la Machora era çtinada solo als rapazes. Ah, mas nun cuideis, pori, qu’era a todos! Nó, só ls que tenien catorze anhos yá feitos ye que, pula purmeira beç, podien antrar neste ritual que marcaba la sue passaige pa la bida adulta. Podeis, anton, eimaginar l qu’esta celebracion representaba pa ls rapazes mais nuobos, arriba de todo pa ls mocicos, i até mesmo l que neilha se passarie.
Cunsideraba-se que, mal cumpletássen catorze anhos, ls mocicos stában yá prontos pa la bida adulta i podien, assi, partecipar na Machorra. Mas, s’antes deilha, fússen bistos i apanhados na rue a la nuite i nun se scundíssen an qualquiera canto, assujeitában-se a lhebar ũas chibatadas de dous ou trés moços, que, amouchados ne l capote, andában pulas rues pa ls oubrigar a metéren-se an casa.
Mas nun cuideis que las moças, arriba de todo las mais stoubadas i un cachico mais zabergonhadas, quedában atrás de ls moços! Nó, tamien eilhas fazien de las sues a qualquiera mocico cun menos de cvatorze anhos a que le botássen la mano. S’apanhássen algun a jeito, éran bien capazes de se ponéren a cantar-le ls galhos, que ye cumo quien diç, botáren-se a zapertar-le i abaixar-le las calças i a fazer-lel restro que podeis eimaginar… Quedando el staba yá de ciroulas a la mostra, ampeçában a ampalpá-lo i, se calha, a apertar-le la ferramienta. Mas, cumo naquel tiempo ningun mocico gustaba de ser ampalpado pulas moças, se çcunfiasse i se sentisse amanaçado, trataba mas ye de se scunder deilhas…
Pa fazer la cena de la Machorra, la rapaziada cuntrataba ũa buona cozineira – na maior parte de las bezes, la tie Marie Rosa Galharita – que, a la nuite i na casa dun deilhes, les porparaba ũa buona quemezaina: ũa bitela, ũa canhona ou ũa cabra, cunsante l númaro de rapazes que, an cada anho, parteciparien nesta fiesta. Claro que todos eilhes aporbeitában pa tirar la barriga de misérias, ou seia, pa quemer buonas pratadas de chicha i tamien pa buer ũas pingas bien buídas: uns cántaros de bino i ũas grades de cerbeija.
Era ũa farra, un cumbíbio antre ls moços, al toque de gaita de foles ou de harmónico, acumpanhado de caixa i bombo, ũa pândega cun muita galhofa, piadas, risa i partidas que se pregában uns als outros. Claro stá que tamien nun se squecien de lhembrar i cuontar eipisódios i façanhas cun piada passados cun alguns deilhes.
La Pandorcada
Ne l seclo passado, ls grandes festeijos i debertimientos d’eimbierno an Angueira ampeçában na semana de Natal, cuntinában na passaige de l’Anho Bielho pa l Nuobo i, a seguir, ne l Die de Reis. Cuntinában, apuis, na semana antes de l Deimingo Gordo até al Die d’Antruido.
Quando era garoto, miu pai i mie mai nun me deixórun ir a la Pandorcada nin a la Machorra. I, por inda nun tener eidade subreciente, cumoquiera, la rapaziada tamien nun me deixarie antrar. Mas lhembra-me d’oubir miu armano Jorge, l mais bielho de nós, amentar an ambas a dues. Yá mais crecido, por bias de ls studos, nun staba an Angueira. Assi, nunca puode partecipar nestas farras.
La Pandorcada era ũa ronda que, sigundo uns, serie na semana de l Natal, mas sigundo outros, na semana antes de l’Antruido. Aton, la rapaziada d’Angueira, nuite adrento i apuis de todos cenáren, botaba-se a fazer esta ronda pulas rues i a la buolta de l pobo, passando pulas Eiras Grandes i, a las bezes, até por alguns sítios de l termo.
Claro que la Pandorcada era defrente de las rondas de las fiestas de l fin de berano an Angueira: la ronda que, na nuite de biespera, anunciaba la fiesta de San Lucas ou de Nuossa Senhora; la ronda de la Alborada, na madrugada de l die destas fiestas i q’acababa c’ũa çcarga de morteiros; la ronda de l’Antrega de la Fiesta als nuobos mardomos, ne l ampercípio de la nuite de l die de fiesta, inda antes de cenar i d’ampeçar l arraial.
Estes festeijos acabában, sigundo uns, ne l dia de Cunsoada i, sigundo outros, ne l d’Antruido.
La fogueira de Natal
Na tarde de Cunsoada, la rapaziada pegaba nun carro de cambas i, puxando-le a la buolta de l pobo, botaba-se a las ramalhadas duns i outros a tirar lheinha pa la fogueira de Natal, que, pul lhusque-fusque, acendien i ampeçaba a arder. Apuis de todo mundo cenar, ls moços, alguns homes i até alguns garotos, animados pul toque de la gaita, de l bombo i de la caixa, ajuntában-se ne l Sagrado, al redor de la fogueira, a cumbersar i a cumbibir. Claro q’aporbeitában tamien pa buer uns cántaros de bino. Assi, oumenos alguns qu’eilhi stában al redor de la fogueira, siempre irien un cachico mais calientes i animados pa la missa de l galho.
L Antruido
Nun cuideis, pori, que só agora ye q’hai Antruido, seia ne l Riu de Janeiro, an Beneza ou mesmo an Oubar, Mealhada, Starreija, Torres Bedras, Loulé, na Madeira i inda noutras tierras de Pertual.
Animada cumo era, claro stá que la gente d’Angueira de l seclo passado nun podie deixar passar an claro l Antruido. Assi, na semana antes de l Deimingo Gordo, ampeçában ls festeijos que durában até pula meia nuite de l die d’Antruido.
Ls carochos
La figura percipal de ls festeijos de l’Antruido éran ls carochos. Mas, preguntareis bós: l qu’éran ls carochos? Pus éran rapazes que, bestindo-se de roupas i trapos i ponendo máçcaras, rendas ou meias na cara, se çfraçában de moças, ties ou d’homes mais bielhos. Pa que naide les recoincisse, alguns carochos fazien-se de mudos, outros de xordos i inda outros de tatos. Defrente doutros lhugares que le chamában caretos, an Angueira chamabamos-le carochos.
Na semana antes de l’Antruido, a la tardica, era questume la rapaziada d’Angueira ajuntar-se an Sante Cristo pa cumbinar l qu’irien a fazer i las casas que cada tagalho de carochos irie a besitar nessa nuite. Cumo éran muitos ls moços i las casas adonde ir, habie, anton, que cumbinar, porparar i fazer todo cumo ye de-lei.
Seguindo ũa tradiçon, que, cumoquiera, serie tamien doutras poboaçones bezinas, la rapaziada d’Angueira ancarochaba-se para ir a las casas de las moças pa las besitar i ber. Assi, pul serano, alhá íban dous ou trés tagalhos de carochos, uns a las casas dũas moças i outros a las doutras. Claro que las pessonas de casa, mas arriba de todo las moças, querien saber quien éran eilhes. Mas, cumo ls carochos eibitában falar ou çfraçában la boç, las pessonas de casa ponien-se a ber se, pula roupa, ls trejeitos i las macacadas que fazien, daba pa çcubrir ou adbinar quien serien eilhes. Mas, berdade seia dita, nun era nada fácel.
Cuontórun-me q’ũa beç, un moço de l cimo de l pobo pediu a sue armana que l’amanhasse ũas meias, ũa saia, ũa blusa, un corpete i un lhenço pa s’ancarochar a la nuite. Bestido cu’essa roupa, quedou, anton, tan bien çfraçado que daba aires de ser mesmo ũa moça toda airosa i bien pimpona.
Bai un de ls carochos pon-se a fazer que l’ampalpa ls senos postiços i que fai coçquinhas al que staba ancarochado de moça.
Mas nun cuideis qu’éran solo ls carochos ls zabergonhados. A las bezes, daba-se l causo dũa pessona de casa nun ser menos zabergonhada qu’eilhes…
Cumo l carocho fazie ũa moça mui guapa, ũa de las ties quijo, mesmo eilhi, tirar dúbidas. Cumoquiera serie un rapaç, mas quien sabe se nun serie, pori, ũa moça? Anton, botando-se a trates a el, diç-le la tie:
– Carai, que pimpona sós! Naide me tira de l sentido que serás mesmo ũa moça!… Mas, spera que yá bou a ber se tengo ou nun tengo rezon!…
Deilhi a cachico, apanhando l carocho çtraído i de cuostas, bai eilha pega-le por trás i ampeça a ampalpar-le l peito. I, nun se dando inda por sastifeita, de seguida, mete-le la mano por antre las piernas i drento de la saia arriba i só parou quando, ne l cimo deilhas, anchiu bien la mano.
– Carai!… Rais parta al carocho!… Que bien m’anganheste, sou stupor!…
Nun sei l que fizo la tie mudar d’eidéia. Só sei que, tirando las sues dúbidas, quedou cula certeza de que moça nun era. Era, anton, mesmo un rapaç.
Bá lá que l moço nun se squeciu de bestir las ciroulas! Senó!… Bede bien al q’un carocho s’assujeitaba!…
Ls festeijos
Deimingo Gordo i l Die d’Antruido éran ls dies de ls maiores festeijos an Angueira. Na tarde desses dies, ls moços i algũas moças bestien-se cun roupas guapas i bien bistosas, cumo era própio de l Antruido.
Stá bien de ber que las moças que, dantes, çfilában an Angueira nun íban znudas cumo las q’hoije bemos a çfilar ne l Riu de Janeiro i mesmo an bárias tierras de Pertual. Nó, que, ne l Antruido d’Angueira, las moças que çfilában mais çtapadas éran só a fingir. Si c’assi, nun passában de moços çfraçados de moças. Las moças de berdade essas íban tamien çfraçadas i guapas, mas nun lhebában nada de mais a la mostra. Cumo se bei, nun era nada eigual al que hoije se bei an qualquiera lhado i mesmo sin ser ne l Antruido. Tamien nun admira… Ye que, nesse tiempo, inda nin sequiera habie i, cumo tal, naide poderie usar aqueilhas amostras de saia a que darien l nome de mini-saia. I ningũa moça tenie sequiera coraige pa se poner a amostrar l cuorpo cumo por ende hoije se bei bien deilhas a fazer.
Mas l Die d’Antruido nun era solo debertimiento. Habie tamien trabalhos a fazer. Assi, nessa manhana, era questume ls homes i alguns moços ajuntáren-se ne l Sagrado pa cumbináren adonde, de seguida, irien a caminos. Ye que, cumo la primabera staba quaije a chegar, habie q’amanhar i poner ls caminos de-lei para, apuis, ls carros de strumo, de nabos, de feno i de pan podéren passar pa las huortas, pa ls lhameiros, pa las tierras i pa las eiras.
Mas, deixando de parte l trabalho, bamos mas ye a la farra.
Cunsante passaba por cada rue, l corteijo iba quedando cada beç maior. Ajuntando-se-le nuobos i bielhos, toda la gente se debertie. Claro que, ne l causo de ls homes i de ls moços, l bino tamien iba dando ũa ajudica.
Mas nun cuideis qu’era solo de pessonas que ls moços s’ancarochában. Ye que, ne l corteijo, tamien nun podie faltar l bui, ũa figura amportante de l Antruido d’Angueira. Nun stando queto, tanto podie ir a la frente cumo a meio ou mesmo atrás de l corteijo, l bui biraba-se para scornar quien stubisse eilhi a la buolta, a la spera de ber passar l corteijo. Claro que las moças i las outras pessonas que bibien nessas rues ponien-se a la jinela de casa. Mas quien staba na rue, arriba de todo ls garotos, nun tenie outro remédio senó ancarrapitar-se nas ramalhadas. Çafában-se, assi, de que l bui ls agarrasse, les chegasse ou les disse, pori, ũas scornadas.
Mas – preguntareis bós –, un bui ne l corteijo de l Antruido? Anton las buiadas, las bacas i buis, nun stában yá arreculhidas nas loijas de la cria?
Ls casamentos
Çfrentemente de Bilasseco, Zenízio i de la Speciosa, pobos bezinos que fazien estes casamentos pul solstício d’eimbierno, an Angueira fazien-los mais tarde, un cachico antes de l eiquinócio de la primabera, ne l Die de Antruido, indas que a la nuitica.
Cumoquiera, serie por ser Antruido que, an Angueira, pa lhá de las moças i de ls moços, se casában tamien ls bielhos i las bielhas inda sulteiros ou yá biúdos. Ye que, nun querendo que naide stubisse solico i a apanhar friu nas nuites mais frescas, la rapaziada trataba, assi, de les arranjar cumpanha.
Anton, a la nuitica, cun dous ambudes amprestados puls taberneiros – un pul tiu Cereijas i outro pul tiu Morais –, quatro rapazes, dous de cada lhado de la poboaçon, uns ne l alto de ls Penhones, nas Eiras Grandes, porriba de la frauga de l tiu Crespo, birados pa l pobo i caras a poniente, i outros tantos de l outro lhado, nas Eiricas ou ne l alto de la Çança, por trás de la casa de la tie Marta i de tiu Antonho Joanilha, antre l cabeço de las Eiricas i l’alto de l Múrio, a bários cientos de metros, birados tamien pa la poboaçon mas caras a naciente, ampeçában, anton, la cerimónia de ls casamentos. Antre uns i outros i ls dous cabeços, queda la poboaçon, adonde las pessonas, arriba de todo la mocidade, sperában d’oubido a la scuita pa les oubir. Oumenos assi, las moças i ls moços ganhában dreito a dar un abracico ne l bailo que, quando passou a haber lhuç eilétrica, fazien, lhougo a seguir, ne l Ronso.
Mas la maior grácia era quando, apuis de tenéren casado todos ls moços i moças, ampeçában a casar ls mocicos que, pula purmeira beç, tenien partecipado na Machorra i tamien alguns bielhos i bielhas mais atiradiços. Anton, d’ambude na boca, para ser oubido puls que stában nas Eiricas ou ne l alto de la Çanca, un de ls moços que stában ne ls Penhones ampeçaba a boziar:
– A quien casaremos, agora?
– Agora…, agora…, casaremos a tiu Joan Mantano!
– I cun quien há de ser?
– Há de ser…, há de ser…, cula tie Adozinda Cacaitas!
Claro que tratában tamien lhougo de l dote que les íban a dar. Si, que yá bedes que, cumo an todos ls casamentos de la bida rial, tamien eilhes habien de tener dreito a ũa ajudica pa l ampercípio de bida an quemun i pa que la cousa les corrisse de-lei.
Anton, de l outro lhado, preguntaba-le l que staba ne ls Penhones:
– I que les habemos de dar de dote?
Claro que l dote daba pa la risada… Se eimaginarmos qu’inda, hoije, se mantenie esta tradiçon, l’outro cumoquiera le respunderie:
– Daremos-le…, daremos-le…, ũa caixa de cumprimidos azules pa les ajudar un cachico na funçon.
Mas, s’adrega, tamien poderie ser ũa cousa defrente l que l de las Eiricas le darie de dote: un bídeo daqueilhes atrebidotes pa les ajudar a poner l motor d’arranque an funcionamiento.
– Daremos-le…, daremos-le…, ũa cabrica que dé bien lheite pa les ajudar a criar!
Quien tamien nun questumaba falhar ne ls festeijos de l’Antruido, arriba de todo a la nuite, era l tiu Miguel Galharito. Fui mesmo nun Die d’Antruido, a la nuite, que le dou pa s’anciscar i bestir de padre ls sous i mais uns quantos garotos. Apuis de tocar a rebate, ajuntou-se toda la gente de l pobo al redor de la capielha de Sante Cristo. Anton, almiados todos por fachucos, apuis de chubir las scaleiras de la capielha, tiu Galharito bira-se pa l pobo que staba eilhi al redor del i ampeça a pregar l Surmão do Padre Negro Bindo da China. Mas esta ye outra stória que, an debido tiempo, cuido que bos poderei cuontar.
Un cachico antes de la meia nuite, la rapaziada ajuntaba-se na capielha de Sante Cristo. Dous ou trés moços botában-se, anton, a ler las trobas que tenien feito a algũas pessonas. Claro que dában para dar ũas buonas risadas. Acabadas las trobas, ajuntában-se al redor de l caramono que representaba l’Antruido, todos nũa grande choradeira a çpedir-se del. De seguida, ponien-lo nun squife i tratában-le de l antierro.
Dá-le, Zé, que yá ten la cabeça drento
Mas nun cuideis qu’era solo an Angueira que, ne l Antruido, fazien ls casamentos de bielhas i bielhos. Para berdes qu’era tamien noutros lhugares, bou-bos a cuontar un eipisódio que se passou nun pobo bezino i que, era you inda garotico, oubi cuontar a pessonas d’Angueira.
Habie ũa bielha, yá biúda, i un bielho, inda sulteiro, de que toda la gente, mas arriba de todo la rapaziada, çcunfiaba q’andarien achegadicos. Nun sei s’era mesmo assi, mas, oumenos, parcie q’ambos a dous nun serien bien acabados de todo. Mas, cierto cierto era q’andában mesmo chochicos un pul outro. I bien sabeis cumo son estas cousas quando dan de bielhos! Parece mesmo que ténen que se çforrar i aporbeitar bien l tiempo que çperdiçórun anquanto nuobos.
I nun ye que, ne l deimingo a seguir al Die de l Antruido, na missa i ne l final de la prédica, l cura se pon a lher ls banhos de l casamento de ls dous! Assi, nun habie mais dúbidas: ls bielhos andában de namoro pegado i bien animado i, pul que todo mundo oubiu na eigreija i comentou apuis ne l sagrado, íban mesmo a casar-se.
Cumo ambos a dous tenien, oumenos setenta anhos yá bien ampregues, la rapaziada dubidaba qu’eilhes inda tenerien deboçon, subreciente coraige i fússen inda capazes de çfrunchar. Mas, nestas, cumo noutras cousas parcidas cu’estas, nun hai cumo tirar la proba de ls nuobe!…
Olhai bós pa l q’habie de le dar anton a la rapaziada desse pobo. Ne l die de l casamento, pul final de la tarde, yá de primabera, cumbinun antre todos l qu’irien a fazer a la nuite pa tirar las dúbidas de todo mundo.
Un de ls moços mais atrebido dá-le na belharaça de s’ancarrapitar nũa piedra pa chegar al jinelico. Mas, cumo l postigo staba antriçado na piedra, nun abrie nin cerraba bien. Claro que l rapaç nin sequiera tenta abri-lo nun fusse, pori, spantar la caça. Anton, cun cachico mais de jeito que de sforço, indas que cun deficuldade, alhá cunsigue meter la cabeça antre l postigo i l tranqueiro. Cula oureilha squierda metida pul lhado de drento, pon-se a spreitar i a scuitá-los…
Pa lhá de la preça de casa, stában, ls noibos inda al redor de l lhume a calecer las manos. Deilhi a cachico, el apaga l lhume, eilha pega na candeia i, de seguida, ban-se a deitar. Cumoquiera, anton, birando-se un pa l outro, cada un deilhes pon-se a pensar cumo dezien ls outros:
– Bamos a la cama;
– Bamos a drumir.
– You lhiebo la manta;
– You lhiebo l candil.
I, mesmo sin tirar la roupa toda, bótan-se ambos a dous na cama. Yá debaixo de las mantas, l’home pon-se a assoprar i apaga la candeia. Sin nada pa les almear i sin niũa lhuç drento de casa, l rapaç, nun podendo cuntinar a spreitá-los, pon-se a çcuitar l qu’eilhes starien a dezir i a fazer. Deilhi a cachico, oube la bielha, toda antusiasmada, c’ũa gana inda maior q’ũa moça nuoba, a dezir pa l sou home, anquanto zanferrujában la cousa:
– Dá-le… dá-le… dá-le, Zé!… que yá ten la cabeça drento!…
Ponei-bos na piel de l rapaç que staba cula cabeça al postigo. Eimaginai bós, al oubir la bielha a dezir isso, l qu’el nun tenerá cuidado… Palpitando que la única cabeça antriçada ne l buraco serie la del, cunfundindo l culo culas calças, cumoquiera cuidou que serie mais q’ũa amanaça. Inda para mais, q’oubie tamien l rugido de las botas de ls outros moços que, a correr pula rue abaixo, tenien scapado a fugir deilhi!
Solo mais tarde i yá lonje deilhi, ye que, passando la mano pula cabeça, se dá de cunta que staba a botar sangre de la oureilha. Sangrando cumo sangraba, quaije parcie que quien habie perdido la bergindade era el. Si, que mal serie que fusse la de la tie! Adonde eilha starie yá bien tiempo!…
Bocabulairo \\ vocabulário
Abantar – conseguir acompanhar a passada \\ acauso – por acaso \\ acunchegadico – aconchegadinho \\ acoquelhar – encher completamente até transbordar \\ adabinar – adivinhar \\ adregar – calhar \\ aire – ar \\ ajuntar-se – reunir-se \\ al – ao \\ alhá – lá \\ alhebantar – levantar \\ almiar – iluminar \\ alredor – em redor \\ amanaça – ameaça \\ amanhar – arranjar \\ ambude – funil grande e largo utilizado para encher as pipas do vinho \\ amentar – mencionar \\ amoije – úbere, tetas dos animais \\ amostrar – mostrar \\ amouchar – tapar o rosto \\ ampeçar – começar \\ ampercípio – princípio, início \\ ampregar –empregar, utilizar \\ amportar – interessar \\ ancostar/do – encostar/ado \\ ancuntrar – encontrar \\ andubíran – (forma do verbo andar) – andaram \\ anganhar – enganar \\ anquanto – enquanto \\ anho – ano \\ anté – até \\ antender – entender \\ anterrumper – interromper \\ anton – então \\ antretener – entreter \\ antriçada – entalada \\ Antruido – Entrudo, Carnaval \\ antusiasmo/ado – entusiasmo/ado \\ aparcer – aparecer \\ apuis – após, depois \\ armano – irmão \\ arreata – reata, corda de prender as bestas \\ arreganhado – aberto, deixando entrever o que está escondido \\ arriba – acima \\ arrimado – encostado \\ assentado – sentado \\ assi i todo – mesmo assim \\ bailo – baile \\ barranca – desnível de terreno numa ou entre propridedades \\ beç – vez \\ belharaça – maluqueira \\benga – (forma do verbo “benir”) venha \\ benir – vir \\ bezerro – (pele de) vitelo \\ bezino – vizinho \\ bielho – velho \\ biúdo – viúvo \\ boç – voz \\ bondar – bastar \\ borga – pândega \\ boziar – gritar \\ bui/buiada – boi, touro/boiada \\ búltio – vulto \\ buolta – volta \\ buntade – vontade \\ cachico – bocadinho \\ çafar-se – livrar-se de apuros \\ calcicas – calcinhas \\ calhar – calar \\ camino – caminho \\ calecer – aquecer \\ caliente – quente \\ capaç – capaz \\ çcair – descair \\ çcansadico – descansadinho \\ çcunfiar/ado – desconfiar/ado \\ cenar – jantar, cear \\ cerrar – fechar \\ çfraçar – disfarçar \\ çforrar-se – desforrar-se \\ çfrenciar – distinguir \\ çfrunchar – ter relações sexuais \\ chano – chão \\ chochico – tontinho \\ chubir – subir, montar \\ ciroulas – cuecas \\ coincer – conhecer \\ cortina – terra de cultivo toda murada \\ cuonta/r – conta/r \\ çpachado – despachado \\ çtáncia – distância \\ cumpanha – companhia \\ çtino – destino \\ çtraído – distraído \\ cũa – com uma \\ cul/a – com o/a \\ cu’el/eilha – com ele/com ela \\ cumoquiera – talvez \\ cunsante – consoante \\ curaige – coragem \\ dar aires – parecer \\ deboçon – devoção \\ eilha/es – dela, deles \\ del – dele \\ de-lei – como deve ser \\ desaires – feio \\ die – dia \\ Dius – Deus \\ dreito – direito \\ dũa – duma \\ eidade – idade \\ eilhi – ali \\ el – ele \\ ende – aí \\ fizo – (forma do verbo fazer) – fez \\ fondo – fundo \\ frauga – forja do ferreiro \\ frezno – freixo \\ friu – frio \\ fuora – fora \\ fusse na fita – fosse levado na conversa \\ grandura – tamanho \\ guapa – bonita \\ jinela/ico – janela/janela pequena \\ lhadeira – encosta \\ lheite – leite \\ lhembrar – lembrar \\ lhibrar – livrar \\ lhuç – luz \\ lhuçque fusque – lusco-fusco, crepúsculo \\ lhume – lume, fogueira \\ machorra – fêmea estéril, festa/ritual de transição dos rapazes de 14 anos à vida adulta \\ malreis – mil reis \\ manhana – manhã \\ mano – mão \\ medrar – crescer \\ mie/u – minha/meu \\ mirar – olhar \\ mos – nos \\ naide – ninguém \\ necidade – necessidade \\ Nino – Menino (Jesus) \\ nin – nem \\ ningũa/niũa/niun – nenhuma/nenhum \\ nisquiera – nem sequer \\ nistante – num instante \\ nó/nun – não \\ nomeada – fama \\ nuite – noite \\ ourrieta – pequeno vale \\ pendado – penteado \\ pequeinho – pequeno \\ percisar – precisar \\ pie – pé \\ piedra – pedra \\ pobo – povo, povoação \\ poboaçon – povoação \\ pori – talvez, por azar \\ porparar – preparar \\ prantar – plantar \\ preça de casa – pátio de entrada da casa \\ precurar – procurar \\ presepe – presépio \\ proua – vaidade \\ pul/pula – pelo/pela \\ purmanhana – ao alvorecer \\ purmeiro – primeiro \\ puorta – porta \\ pus/puis – pois \\ quaije – quase \\ qualquiera – qualquer \\ quedar – ficar \\ quemer – comer \\ quemun – comum \\ queto – quieto \\ quien – quem \\ quienquiera – qualquer pessoa \\ rapaç – rapaz \\ relhance – relance \\ repimpado – satisfeito, feliz da vida \\ respunder – responder \\ rezon – razão \\ rialeijo – realejo \\ riba – cima \\ ronha – malícia \\ ruça – branca \\ rugido – ruído, barulho \\ rumper – romper \\ salida – saída \\ sastifeito – satisfeito \\ safanon – safanão \\ scaleirica – escadinha \\ scapar – fugir \\ scola – escola \\ scuidado – descuidado \\ scuitar – escutar \\ scunder – esconder \\ scuro – escuro \\ selombra – sombra \\ senó – senão \\ sequiera – sequer \\ sfregante – instante \\ sgueilha – viés \\ simprico – simples, pouco ajuizado \\ sin – sem \\ sobérbia – soberba \\ sobrana – vitela quase adulta \\ soutordie – no dia seguinte \\ spriéncia – experiência \\ spertar – despertar \\ spetaclo – espetáculo \\ spierto – esperto \\ squecer – esquecer \\ stancar –parar \\ star – estar \\ stranha/r – estranha/r \\ stubírun – (forma do verbo “star”) estiveram \\ stubisse – (forma do verbo “star”) estivesse \\ subreciente – suficiente \\ subretodo – sobretudo \\ tienda – tenda \ \tengo – (forma do verbo “tener”) tenho \\ trabiesso – travesso \\ touça – moita de carvalheiras \\ tora – coisa de tamanho desconforme e que nunca mais acaba \\ trampo – ramo ou tronco de carvalho \\ trasdontonte – há três dias \\ tubírun – (forma do verbo “tener”) tiveram \\ tubisse – (forma do verbo “tener”) tivesse \\ ũa – uma \\ uolho – olho \\ yá – já \\ ye – (forma do verbo ser) é \\ yeuga – égua \\ zanferrujar – desenferrujar \\ zaragatada – barulho
Para saber o significado de outraspalavras, sugiro a consulta do sítio
http://www.mirandadodouro.com/dicionario/traducao-mirandes-portugues
A quem queira visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue
http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html
Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”
www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/
7 respostas para “La Machorra, la Pandorcada i l Antruido an Angueira”
Dius mos deia buonos dies.
Bien haiades, por mais este testo. Gustei muito de ler (cumo ls demais testos i crónicas) neste blogue.
Stais de parabienes
Faustino Antão (Zenízio)
CurtirCurtir
Gostei muito de ler, tenho a sorte de compreender o texto todo. Dá mesmo para rir.
CurtirCurtir
Estas são as verdadeiras e genuínas vivências de um povo. Tinhamos pouco, trabalhavamos muito mas eramos alegres bem dispostos e felizes. Hoje a juventude tem tudo e não vivem essa felicidade. Parabéns António.
CurtirCurtir
Coisas Mais lindas e Reais !!
Levou me aos meus tempos de Infância.
Pena que todas estas Tradições estejam já no esquecimento.
Obrigado António Preto Torrão, por nos fazeres viver tão lindos episódios.
Um Apelo à Câmara Municipal, Ministério da Cultura, Façam uma reprodução em Video.
Destes e de outros episódios de Antigamente.
CurtirCurtir
……………………..Um Apelo à Câmara Municipal, Ministério da Cultura, Façam uma reprodução em Video.
Destes e de outros episódios de Antigamente.Para que nunca se percam no tempo
CurtirCurtir
Gostei muito de reviver, tempos da nossa Infância.
Pena, que se percam, estes e outros costumes, das nossas Aldeias.
Deixava um apelo ao Ministério da Cultura em conjunto com as Câmaras Municipais:
Registem em filme, estes e outros costumes,para que os nossos descendentes, um dia ao vê los, saibam o que os seus antepassados faziam….Porque infelizmente ,vão desaparecer das nossas memórias.
Obrigado, António Torrão Preto, por nos avivares a memória.
CurtirCurtir
Obrigada por partilhar este texto. Em Ifanes também foi possível assistir a algumas destas tradições, embora eu não tenha participado.
CurtirCurtir