Nota Prévia: uma prevenção
Se o/a leitor/a não está familiarizado/a com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia-voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite em consultar o Vocabulário que pode encontrar no final do mesmo.
Breves notas sobre a grafia do Mirandês
Em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandês, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas é, no Mirandês, substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; já o dígrafo ch, em Mirandês, lê-se sempre tch; talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada, o Mirandês tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.
Antroduçon
Pa lhá doutras cousas mais, este testo ye tamien ũa houmenaige, indas que sencielha, a las pessonas houmildes que, na mie anfáncia, coinci an Angueira. Zafertunadamente, ũas tubírun qu’eimigrar cun la sue giente pa l Brasil i outras, uns anhos apuis, tamien pa la Fráncia, pa la Almánia i pa la Spanha. Amaldiçoada sina esta, la dun paíç qu’assi fui scorraçando para outros i perdendo grande parte de la sue giente. I perdiu tanta que, hoije, la maior parte de las tierras de l Anterior – arriba de todo las poboaçones de la Tierra de Miranda i de l restro de l Nordeste Stramuntano – ténen cada beç menos giente alhá a morar. I, para mais, las pessonas qu’inda alhá bíben, son bielhas.
Ne ls anhos cinquenta de l seclo passado, stában inda por Angueira trés armanos coincidos cada qual por sue alcunha: tiu Chapaça, tiu Joan Paradinha i tiu Manuel Licas. S’a mi nun me lhembra, tamien naide me soube dezir qual serie l nome de batizo de l tiu Chapaça. Mas, neste cumo noutros causos, l’alcunha era mais amportante q’l nome oufecial de cada pessona.

De l tiu Chapaça, solo me lhembra d’oubir a mius pais amentáren nel. Mas, sigundo me cuontou miu primo Aran, era casado cula tie Marie Prieta i tenien oumenos un filho, a que le chamában Zé Prieto. Bezinos de l tiu Caseto i de l tiu Cisnando, morában ne l lharguito cerrado a seguir a la caleija por trás de la casa de l tiu Joan Piçarra i de la tie Regina Sicha, mesmo porriba de las huortas de la Mediana arrimadas a la Salina i al lhado de la lhameira de la tie Nabarra por donde passa l carreiron que, de la Mediana, dá pa la Salina i pa la Çanca.
Cumo era un home dado a la pesca, tiu Chapaça questumaba matar l bício, fusse a la canha, cun rede ou mesmo cul teson i cun ratel, a apanhar uns barbos, scalhos, xardas, anguilas i até carangueijos. Nun sendo nada squesito, fazie cumo s’oubie dezir por ende: Todo l que ben a la rede ye peixe. Claro que sou filho, qu’era un moço yá spigadote, acumpanhaba i ajudaba sou pai a stender na ribeira la rede i outros apetreichos de pesca.
Nun die de primabera, pul final de tarde, pai i filho bótan-se ambos a dous, Mediana abaixo, pa la Salina. Para ber s’andarie, pori, por eilhi l guarda-rius, atrabéssan pa la outra marge de la ribeira pula puonte de la Çanca i ban a dar al poço de ls Puntones, al lhado mas un cachico arriba de l forno de la teilha. Assi i todo, antes de mais nada, tiu Chapaça inda spreita, por antre ls uolmos, ls choupos i ls amineiros, pa l outro lhado i parriba i para baixo de la ribeira, caras a la Salina, al Areal i a la Faceira. Nun bendo modo d’andar, toca a anxotar cinco ou seis parros qu’andában na auga a fazer-le cuncurréncia. Arrefucindo las mangas de la camisa, toca a porparar ls apetreichos. De seguida, atira cula rede pa la ribeira, mas, nun cunseguindo fazé-la chegar a la outra marge, bira-se pa l filho, que staba al lhado del nas sues anzonices, i diç-le:
– Bá, Zé Preto, bota esses colh@#s à ribeira e toca a stender e acertar a rede!
Que remédio tubo l rapaç, senó, fazer l que sou pai le mandou! Indas que la buntade nun fusse muita, tira, anton, la camisa, las calças, las ciroulas i, todo znudo, bota-se de margulho na ribeira. Dá ũas braçadas i, nun stantico, puxa, amanha i prende la rede ne ls amineiros de la borda de la outra marge.
Bá lá que, pa suorte del, era ampercípio de maio. Se fusse un més atrás, cuitadico, cumoquiera salirie de la ribeira todo angaranhido, cul queixo a tremer i a tritar ls dientes. Assi i todo, cun auga a scorrer-le pul cuorpo abaixo, parcie mesmo un pitico, todo anculhido, de tan fresquito. Para mais, sendo yá lhusque-fusque, cul reciu de la ribeira, calorento nun habie de star muito.
Indas que nun fússen madrugadores, soutordie, purmanha, alhá tórnan eilhes pa l mesmo sítio de la ribeira. Toca, anton, a puxar la rede i, nun stantico, tíran deilha ũa buona cestada de scalhos i barbos. Mas, nun les tocando a porbá-los, nun le fazírun nin ben nin mal a niun deilhes. Ye que, desta beç, fúrun parar al prato de ls Capadores, pus la tie Beatriç les tenie ancomendado.
Sigundo me cuontou miu armano Eimílio, noutro final de tarde, na cascalheira antre l fondo de l poço i l lhado de riba de ls Puntones, por donde las pessonas que ban a pie atrabéssan la ribeira, certificando-se que nun andaba eilhi a la buolta l guarda-rius, tiu Chapaça i l sou Zé ampéçan a porparar ũa armadilha, para ber s’apánhan ũas xardas i outros peixicos. Pa lhá deilhes, de dues ties i ũa moça, que stan a trates de lhabar la roupa ne ls lhabadeiros por baixo de ls puntones, i inda dues garoticas antretenidas a jogar las necras, mais naide se bie por eilhi.
Bai aton, un dun lhado i outro doutro, seguindo la corriente de la auga, pégan an calhaus de la ribeira i pónen-se, lhado a lhado, cada qual a fazer ũa fileira de piedras i a tapar ls buracos cun arena, ũa spece de canal que se bai streitando cada beç mais até las dues fileiras quaije s’ajuntáren na outra punta. Fórçan, assi, la auga que ben de riba a passar quaije toda antre las dues fileiras de piedras.

De seguida, tiu Chapaça pega nun galho d’amineiro i, al fondo de l poço i pul lhado de riba d’adonde fazírun la armadilha, ampeça a abanar ls troncos i a sburacar las raízes de ls amineiros de la borda de la ribeira. Spanta, anton, las xardas i ls peixicos, oubrigando-los a passar por antre las fileiras de piedras pa la cascalheira. Assi, bonda Zé Prieto armar l teson na punta de baixo de l canal adonde l’auga bai a dar para apanhar ls peixicos anxotados de riba por sou pai.
Mas, ponendo-se a mirar para baixo, tiu Chapaça bei l filho, indas que de teson na mano, de boca abierta, a oulhar pa la marge squierda de la ribeira. Serie pa scuitar la ourquestra de páixaros a chilrar nas arbles a la buolta de la ribeira? Mas, reparando melhor, bei anton la moça a dobrar i a reculhir la roupa lhabada que tenie stado a secar na beiga atrás de ls lhabadeiros. Çcunfiando qu’era, mas ye por bias deilha, que l sou Zé staba çtraído, diç-le el:
– Rapaz, bota-me esses apareilhos na ribeira!
Claro stá que ls apareilhos mais nun éran que l teson que l filho tenie na mano. Mas, para, se teneis ronha, nun quedardes, par’ende, a pensar l que nun ye debido, tengo que sclarecer que teson era esse: un cacho de rede de pescador, cun cerca dun metro de comprido i pouco mais que meio d’alto, preso antre dous palos, un de cada lhado de la rede, cercado por un cordel a toda la buolta desse retánglo que fai tamien de saco.
L filho, qu’era un rapaç oubediente – i hai que nun fusse! –, pega lhougo ne l teson i pon-le a jeito. Apánhan, assi, ũa cesta chena de xardas i peixicos que, desta beç, cumoquiera ne l almuorço de soutordie, bien bai a saber a toda todos ls trés alhá de casa.
Outra beç, pul final de la manhana, tornaba tiu Chapaça d’Ourrieta Caliente – pus tenie ido a pescar a la canha na çuda de l molino de la Senhora – para almorçar an casa. De la capielha de San Sebastian pa l Ronso i, atalhando pulas Scaleiricas, passa antre las casas de l tiu Dabid i de tie Canhona i la de l tiu Bicha i bai a dar a antre la casa de la tie Uorfa i la de l tiu Chico Polido i la tie Ourora, cerca de la casa dun sou amigo. Mirando parriba, bei un cabalho preso pula reata a un trampo de la ramalhada de l tiu Albinico.
Cumo, nesse tiempo, só habie trés cabalhos an Angueira, nun serie deficil d’eimaginar quien serie l duonho daquel: un home casado que, tenendo pinta, tempra, manha, fama i, se calha, tamien porbeito de carneiro maron, gustaba de s’atirar a qualquiera oubeilha. Nun le faltando apetite, dezie-se que gustaba tamien de petiscar fuora de casa, adonde bien calhasse. Tamien se dezie que la tie de la dita casa, sendo mui caridosa, era capaç de matar la fame a qualquiera crestiano que le pedisse un cachico de chicha. I, para mais, l duonho de l cabalho siempre poderie çculpar-se q’antrou an casa a pedido de la tie, pa ber cumo staba la sue cochina i ls sous recos.
Claro que tiu Chapaça çcunfiou que l’home starie drento de casa a trates d’ajudar la tie, se calha, a botar-le ũa mano a fazer l caldo na cozina. I nun s’anganhou… Mas, apurando un cachico demais ne ls temperos de l cozinado, nin l’home nin la tie se dórun de cunta de l tiempo a passar.
Deilhi a cachico, benido de baixo, de l lhargo de Sante Cristo, chega tamien eilhi l home deilha para almorçar. Dando de caras cul amigo, parece tener quedado cuntento. Mas, apuis, abistando un cachico mais arriba l cabalho, dá jeito de nun tener grande aprécio pul spetaclo que, pori, se starie a passar dentro de sue casa.
Bendo-le assi, cun cara de çcunfiado, pa l çcansar un cachico, diç-le, anton, tiu Chapaça:
– Olha que tudo o que bem à rede é peixe!… Nun te apoquentes, home! Oulha qu’inda habemos de le fazer pagar o binho!
Por fin, yá tarde i mal, alhá chegou el a casa. Solo nun sei se fui p’almorçar ou pa merendar.
Nesse tiempo, tanto an Sante Cristo cumo an Saiago, habie an Angueira bários lharguitos cerrados pa donde s’antraba por ũa caleija. An quaije todos eilhes, las casicas éran pequeinhas i houmildes, terreiras i cun poucas debisiones. Fazien mesmo lhembrar las “ilhas” qu’inda hoije hai an algũas cidades. Estas casicas d’Angueira stan hoije abandonadas, sin naide i quaije todas eilhas an rúina.
Adonde moraba tiu Chapaça cula sue giente, morában inda outras pessonas: l tiu Cisnando i la sue mulhier, la tie Idalina, qu’era filha de l tiu Crespo, i sues dues mociças; la família de ls Casetos; i, mais tarde, la de l tiu Agrepino Albardeiro passou tamien a morar eilhi.
Tiu Cisnando, cumo Barriguita i Lázaro Stroila, éran ls trés filhos de l tiu Stroila i de la tie Domecília. Tenien inda outro armano, por parte de mai i un cachico mais bielho qu’eilhes, qu’era l tiu Zé Doutor.

Tiu Cisnando tenie dous burricos pa ls sous trabalhos d’arar ũas terricas de centeno i de trigo i las sues huorticas. Mas, ne l restro de l tiempo, trabalhaba pa quien calhaba. Lhembra-me de l ber bárias bezes a trabalhar a la jeira para mius pais.
Era un home pequeinho, mas rijo que nin aço! C’un fierro a serbi-le d’alabanca, c’un çadon ou c’ũa fouce na mano, nun habie piedra, por bien grande, dura i pesada que fusse, que le rejistisse i el nun disse bida ou até cabo deilha; i, quando le tocaba a arrincar touça ou a segar al çpique cul Minga i l Inofre, segadores de ls lhados de Santulhan, era mesmo un çpacho. A las bezes, lhebaba-les tan grande delantreira que quaije les dobraba la sucada. Claro que, agora, yá nun será assi tanto, pus, pa lhá de nun percisar, tenerá cerca de nobenta anhos.
Nun sei se an 1960 ou 1961, tamien nun sei quien le tenerá mandado la carta de chamada, tiu Cisnando, la tie Idalina i las dues filhas, tal cumo, ne l mesmo anho, sou armano mais bielho, l tiu Zé Doutor, tenie feito cula sue giente, scapórun tamien pa l Brasil. Ana Marie, la mais bielha de las filhas de l tiu Cisnando, cumo tamien sue prima Delaide, filha de l tiu Zé Doutor, sendo ambas a dues de la mie eidade, na purmeira classe, inda andubírun cumigo a la scola.
Talbeç l tiu Zé Doutor tenga sido l melhor canteiro d’Angueira. Pa lhá d’algũas casas nuobas, fizo tamien ls cruzeiros que, an 1956, l senhor Zézinho, un de ls armanos de la dona Palmirinha, quando chegou de l Brasil i passou uns tiempos an Angueira, le mandou fazer i poner na borda de ls caminos de las salidas de la poboaçon i d’algũas ancruzelhadas de l termo d’Angueira.
Lhembra-me de q’ũa beç, era you inda garotico, pus tenerie quatro ou cinco anos d’eidade, andaba l tiu Zé Doutor a la jeira a trabalhar na parede de la parte de trás de la nuossa casa de bibir i que dá pa l nuosso pátio, pa l forno i pa la antiga casa de bibir de mius abós por parte de miu pai. Anton, un die, nun sei porquei, ampecei a chamar por el:
– Á tiu Zé Doutor!…
Mas, s’ampecei, nun acabei, pus nun dixe nada mais. Ye que, mal m’oubiu chamar assi por el, arregalou-me ls uolhos i amostrou-me tan mala cara que, nun stantico, me calhei. I, ponendo mui mala catadura, diç-me el anton:
– Á garoto, aton tu nun sabes que you me chamo Zé Maria?!…
Nun sfregante, chega eilhi miu pai i pon-se tamien a chamar por el:
– Á Zé Doutor!…
Anton, you, nun le deixando acabar de falar, biro-me pa miu pai i digo-le:
– Doutor nó, ye Zé Maria!…
Era ne l mesmo lharguito, adonde, antes d’íren pa l Brasil, morában tiu Chapaça i tiu Cisnando, que, antes de ls filhos mais bielhos scapáren a salto pa la Fráncia i de ls mais nuobos acumpanháren sous pais pa Pamplona, an Spanha, morában tamien tiu Zé Caseto, la tie Marie Rucica i l sou rancho de filhos: Marie Albina, Cándido, Corina, Anica, Américo i Marie de Lurdes. Hai pouco tiempo, Américo Caseto dixo-me que todos eilhes nacírun c’un anterbalo cierto de trés anhos. Até parece que sous pais serien uns génios a fazer cuntas.
Inda alhá stában todos ls Casetos, quando passórun tamien a morar ne l mesmo lharguito, cuido que na casa que teneran cumprado a tiu Cisnando, l tiu Agrepino Albardeiro, qu’era l gaiteiro d’Angueira, la mulhier del, la tie Marie Cachopa, i la mai deilha, la tie Marie Manulica, culs sous garoticos: Rosica i Antonho Agrepinico.
De l tiu Paradinha, ambora yá mal, inda me lhembra qu’el i la sue mulhier, la tie Einés Bacoia, morában na casa pul lhado de riba de la de l tiu Rapa i de la tie Eisaura Catara i pul lhado de baixo de l palheiro de l tiu Eibangelista Bileiro, que quedaba por baixo de l curral de la tie Funga i mesmo a la frente de l curral de l tiu Chequito i de la tie Ourora.
Era you inda garotico quando tiu Paradinha i la sue família scapórun tamien pa l Brasil.
Lhembra-me tamien d’oubir a miu pai dezir que, na casa adonde moraba la tie Fuciana, l tiu Paradinha i la tie Bacoia tubírun antes ũa taberna, adonde, pa lhá de l bino, bendien mais ũas cumenéncias. Mas, cumo nun tenien balança, pesában las cousas a la mano i a búltio. Claro que, nun sendo pessonas de perjudicar a naide, l peso salie siempre bien abonado. Cumoquiera serie tamien essa ũa de las rezones por que nun le faltában alhá cumpradores a la farta.
Passados bien anhos, bai para cinco ou seis, ne l més d’agosto, pul meio de l die, aparcírun ne l café de la Associaçon Cultural d’Angueira dues ties i ũa moça que falában cumo ls brasileiros. Pergúntan, anton, a las pessonas q’alhá stában se sabien adonde serie la casa de l tiu Paradinha. Quedei assi a saber q’ũa dessas ties i la moça éran, aton, filha i nieta del.
Apuis de l tiu Chapaça i de l tiu Paradinha tenéren scapado pa l Brasil, de ls trés armanos solo l tiu Licas ye que quedou an Angueira. Cumo era solteiro i pouco ou nada tenie de sou, cumo i adonde ganhar la bida, mie tie Sabel Quintanilha, nun sei s’inda an bida de miu tiu Moisés Steba ou se yá biúda, cumo ls mius primos Américo i Aran stában yá a studar cuido que an Bregáncia, cuntratou-lo cumo criado de serbir. Assi, até scapar pa l Brasil, alhá se mantubo el alguns anhos a serbir na fazienda deilha. Yá nun starie you por Angueira quando un de ls sous armanos – nun sei se l tiu Paradinha ou se l tiu Chapaça – le mandou la carta de chamada pa s’ajuntar a eilhes ne l Brasil.
Cumo tiu Licas falaba grabe i un de ls sous armanos tenie la alcunha de Paradinha, indas que nun tenga la certeza, stou an crer que, cumoquiera, l pai deilhes tenerá benido de Paradinha d’Outeiro i, apuis de se casar, tenerá passado a bibir an Angueira.
Habie quien dezisse que tiu Licas serie un chabasquito. Mas, muitas bezes, las pessonas i las cousas, nun sendo l que parécen ser, angánhan-mos bien. Senó, reparai…
Parece q’ũa beç, stando el na Mediana, pula fresca de ls ciganos, a scabar ũa lhatica, que tenie acabado d’hardar, pa l’arrincar la yerba, al ber qualquiera un a passar ne l camino al fondo de la Beiga de l Casal i que dá pa la Faceira i pa l Prado, paraba, alhebantaba l cuorpo i, dando un cachico de çcanso a las cuostas i a las guinchas, lhastimaba-se el:
– Bem descansadico estará quem num tem nada!…

Bede alhá se l’home nun tenerie, oumenos, un cachico de rezon. Serie cumo, inda nun bai muito tiempo, l miu amigo anspetor Pereira Gomes, que, cula sue tie, questuma passar alguns dies de semana antre Bila de l Conde i Baléncia de l Minho, ũa beç zabafou:
– Mesmo que as casas sejam minhas, o meu senhorio é a Câmara! Todos os anos tenho que lhe pagar o IMI e, se quiser fazer obras, ainda tenho que lhe pedir autorização, apresentar o projeto e tirar a licença de construção… E, se as obras forem de vulto e tiver que pagar uma pipa de massa por elas, ainda pior! É que me sujeito a que me aumente o IMI que tenho que lhe pagar…
Outra beç, quando, indo tiu Licas, por trás de la casa de la scola, abaixaba de l cimo de l pobo, pul carreiron de la Mediana, pa la Salina, al passar a la puorta de la tie Fuciana, mete cumbersa cula filha deilha que staba eilhi cula tie Piedade i pergunta-le:
– Ó Ana, queres apostar que tu e eu temos a mesma ideia?…
– Mas q’habemos de tener, q’habemos de tener, tiu Licas!… – respunde-le ti’Ana Fuciana.
– Ora diz-me cá uma coisa, Ana. Com quem é que gostavas mais de dormir? C’um home ou c’uma mulher?
– Pus c’ũa mulhier, carai!… – respunde-le eilha toda çpachada, mas chena de pudor.
– Pªus também eu, Ana! Também eu!…
Outra beç, stában l tiu Zé Doutor i sou cunhado, l tiu Antonho Uorfo, a trates de sbarrulhar pa la fazer de nuobo la parede birada pa l fondo de la Beiga de l Casal de la casa nuoba de l tiu Brisdo i de la tie Sabel Ciega. Anton, passa por eilhi tiu Licas. Bendo-les assi, todos afadigados i a trabalhar cun tanto afinco, mas cun tanto puolo de barro a la buolta deilhes, diç-les el:
– Isto nun se le pode fazer a buntade ao corpo!…
Anterrumpendo l que staba a fazer por un stantico, pergunta-le tiu Zé Doutor:
– Mas, cumo nó, Licas?
– Aton, se pede auga, dá-se-lhe binho; se pede trabalho, dá-se-lhe descanso!…
Cuido que ningun de ls dous cunhados tenerá seguido la receita… Mas, l tiu Licas, nun sendo home de çcuidar nestas cousas, cumoquiera cuntinou a segui-la a la risca…
Bocabulairo \\ vocabulário
A búltio – a vulto, sem rigor, sem pesar nem medir \\ adabinar – adivinhar \\ aire – ar \\ ampuntar – mandar embora, expulsar \\ a la/al – à/ao \\ alhá – lá \\ alredores – arredores \\ amentar – referir, falar \\ amineiro – amieiro \\ ampeçar – começar \\ ampercípio – princípio \\ an – em \\ anculhido – encolhido \\ anganhar – enganar \\ angaranhido – atrecido \\ anguila – enguia \\ anspetor – inspetor \\ anton/aton – então \\ antrar – entrar \\ antre – entre \\ aparcer – aparecer \\ apartar – separar \\ aprécio – apreço \\ apuis – após, depois \\ arar – lavrar \\ arble – árvore \\ armano – irmão \\ arrefucir – arregaçar \\ arriba – acima \\ arrimar – aproximar \\ arrincar – arrancar \\ auga – água \\ balhe – vale \\ batizo – batismo \\ beç – vez \\ beiga – veiga \\ berano – verão \\ bielho – velho \\ bien – bem \\ benido – (verbo benir) vindo \\ biúdo – viúvo \\ bondar – bastar \\ botar-se – pôr-se a fazer qualquer coisa \\ búltio – vulto \\ buntade – vontade \\ buolta – volta \\ cachico – pouquinho \\ çadon – enxadão \\ caleija – ruela \\ calhar – acontecer por acaso, calar \\ canhona – ovelha \\ canteiro – homem que corta e trabalha a pedra de cantaria \\ carreiron – carreiro \\ catadura – cara \\ causo – caso \\ çcanso – descanso \\ çcuidar – descuidar \\ çcunfiar – desconfiar \\ cerrado – fechado \\ chabasquito – tontinho \\ chano – chão \\ cheno – cheio \\ chicha – carne \\ chilrar – chilrear \\ cochino – porco \\ coincido – conhecido \\ cozina/do – cozinha/do \\ çpachado – despachado \\ çpique – despique \\ crestiano – cristão \\ c’ũa/c’un/cun – com uma/um, com \\ cul/a – com o/a \\ cumbenir – convir \\ cumenéncia – coisa de pouco valor ou importância \\ cumoquiera – talvez \\ cunsante – consoante \\ cunta/r – conta/r \\ cuonta/r – estória/contar uma estória \\ debison – divisão \\ deilha – dela \\ deimingo – domingo \\ delantreira – dianteira \\ del – dele \\ dezir – dizer \\ diente – dente \\ dũa – duma \\ eilha – ela \\ eilhi – ali \\ eimbierno – inverno \\ eiqui – aqui \\ el – ele \\ fame – fome \\ fazienda – fazenda, propriedades rústicas \\ feitiu – feitio \\ fondo – fundo \\ fuora – fora \\ ganado – gado, rebanho \\ hardar – herdar \\ houmenaige – homenagem \\ houmilde – humilde \\ huorta – horta \\ inda/s –ainda \\ l/la – o/a \\ lhá – lá \\ lhabar/deiro – lavar/lavadeiro \\ la – a \\ le – lhe \\ lhadeira – encosta \\ lhado – lado \\ lhameira – lameira \\ lhargo/uito – largo/uinho \\ lhastimar – lamentar \\ lhatica – pequena leira de terreno \\ lhembrar – lembrar \\ lhusque-fusque – lusco-fusco, crepúsculo, o anoitecer \\ mai – mãe \\ mala/o – má/mau, doente \\ manhanha – manhã \\ mano – mão \\ marge – margem \\ maron – carneiro de cobrição \\ mie/miu – minha/meu \\ nacírun – (verbo nacer) nasceram \\ naide – ninguém \\ necras – jogo de meninas com cinco pedrinhas redondas jogadas entre a palma e as costas da mão \\ nel – nele \\ nin – nem \\ ni’sequiera – nem sequer \\ niũa/ningũa – nem uma, nenhuma \\ nó/nun – não \\ nũa – numa \\ nuobo – novo \\ nuosso – nosso \\ oumenos – pelo menos \\ ourquestra – orquestra \\ pan – seara, pão \\ parcer – parecer \\ paixarada/páixaro – passarada/pássaro \\ palo – pau \\ pie – pé \\ poner – pôr \\ poniente – poente \\ porparar – preparar \\ porriba – por cima, do lado de cima \\ puonte – ponte \\ pul/a – pelo/a \\ pula fresca de ls ciganos – na força do calor \\ puolo – pó \\ purmanhana – ao alvorecer \\ pus – pois \\ punton – pontão \\ quaije – quase \\ qualquiera – qualquer \\ quedar – ficar \\ quegirdes (forma do verbo querer) – quiserdes \\ ramalhada – ramada, pilha de lenha \\ ratel – pequena armadilha redonda para apanhar lagostim \\ reata – arreata, corda/correia presa à cabeçada ou ao pescoço das bestas para as conduzir ou prender \\ reciu – ar fresco e húmido da noite \\ rejistir – resistir \\ riba – cima \\ ronha – malícia \\ sbarrulhar – derrubar \\ sburacar – esburacar \\ scabar – cavar \\ scaleiras – escadas \\ scalho – escalo, uma variedade de peixe \\ sclarecer – esclarecer \\ scorraçar – expulsar \\ scuidar – descuidar \\ scuitar – escutar, ouvir \\ scurrir – escorrer \\ seclo – século \\ senó – senão \\ sfregante – instante \\ solo – só \\ soutordie – no dia seguinte \\ Spanha – Espanha \\ spantar – espantar \\ spreitar – espreitar \\ spetaclo – espetáculo \\ squesito – esquisito \\ squierda – esquerda \\ stantico – instante \\ star – estar \\ stender – estender \\ streitar – estreitar \\ stubo/isse (verbo star) – esteve/ivesse \\ studar – estudar \\ sucada – quantidade de sulcos (geralmente três) que o segador ceifa de cada vez \\ suorte – sorte \\ talbeç – talvez \\ tempra – têmpera \\ tenga – (verbo tener) tenha \\ terreira – térrea \\ teson – tesão, apetrecho de arrastar utilizado na apanha de peixe, enguias e lagostins \\ tie/tiu – tia, mulher, esposa/tio, homem, marido \\ trampo – galho ou ramo de uma árvore \\ tritar – tiritar, bater os dentes com o frio \\ tubo/isse (verbo tener) – teve/tivesse \\ ũa – uma \\ uolmo – olmo, negrilho \\ xarda – sarda \\ yerba – erva \\ zabafar – desabafar \\ zafertunadamente – infelizmente \\ znudo – nu
Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio
http://www.mirandadodouro.com/dicionario/
A quem queira visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue
http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html
Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”:
www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/
Se quiser pedir a adesão ao grupo Angueira Atalaia, carregue no “link”:
2 respostas para “Ls Trés Armanos”
Las tues cuontas inda sáben mais que ua frejulada de xardas acabadicas de salir de l teson.
Un abraço. Bai acembonando!
CurtirCurtir
Zafertunadamente não o sei ” mirandês” mas li e entendi tudo
Saudades
CurtirCurtir