La Compra dun Albardin na Feira de l Naso

Nota Prévia: uma prevenção

Se o/a leitor/a não está familiarizado/a com a Língua Mirandesa, sugiro que, para facilitar a compreensão do texto, o leia a meia-voz. Se, mesmo assim, sentir qualquer dificuldade em compreender o sentido ou descobrir o significado de alguma palavra menos usual ou cuja grafia se afasta mais da portuguesa, não hesite em consultar o Vocabulário que pode encontrar no final do mesmo.

Breves notas sobre a grafia do Mirandês

Em Mirandês, não se pronuncia o som v, que é substituído pelo da letra b; usualmente, o prefixo des é substituído, consoante os casos, por ç ou z no início da palavra; para não se confundir com a contração da preposição a com o artigo definido o, que, em Mirandés, se escreve e lê al, o artigo definido o escreve-se l, mas lê-se também al; salvo raras exceções, os ditongos nasais ão e õe escrevem-se an e on; o m final das palavras portuguesas é, no Mirandês, substituído pela letra n; geralmente, o l inicial das palavras é substituído pelo dígrafo lh; já o dígrafo ch, em Mirandês, lê-se sempre tch; talvez por, inicialmente, ser apenas uma língua falada, o Mirandês tende a contrair os pronomes, artigos, preposições e as conjunções com as palavras seguintes, quando estas são iniciadas por vogal.

Tiu Agusto Albardeiro

La stória que bou a cuontar fui miu pai que, a mi i a mius armanos, mos la cuontou. Passou-se ne ls anhos quarenta de l seclo passado i na feira de l Naso, antre tiu Agusto Albardeiro i ũa tie sendinesa inda nuoba.

Antressando la stória, mas, arriba de todo, l que se passaba na feira, tengo q’agradecer a miu armano Eimílio, a l’amiga, i inda mie pariente, Adelaide Monteiro i als amigos Guilherme Galvão i Horácio Morais ls comentairos que fazírun subre esta i outras feiras i que m’ajudórun a acertar l cuntesto an que la stória se passou.

L tiu Agusto era armano de l tiu Lázaro Albardeiro – a que le ponírun inda outra alcunha, la de Lazarete – i pai de l tiu Agrepino Albardeiro, que benerie a casar-se cula tie Marie Cachopa, i de la tie Justina Albardeira, que benerie a casar-se c’ul tiu Zé Canhotico. Quando moço, tiu Agrepino habie de tornar-se l gaiteiro d’Angueira. Ganhando fama, habie tamien de tocar la gaita an muitas outras poboaçones bezinas d’Angueira.

La alcunha d’Albardeiro debe tener a ber cul oufício de l pai de l tiu Agusto i de l tiu Lázaro, que, cumo era questume, tenerá passado de l pai pa l filho mais bielho. Mas, esta alcunha ambos ls filhos de tiu Agusto la hardórun.

Inda nuobo, pouco tiempo apuis de se casar, tiu Agusto, seguindo l eisemplo de sou pai, ampeçou a trabalhar, por sue cuonta i risco, ne l oufício d’albardeiro. Bota-se aton a fazer, an bezerro i lhino, albardas, arreios i todo mais que fazie falta p’aparelhar las béstias: burros, mulas i cabalhos. Mas, nun bondando fazé-los, era neçairo haber quien les cumprasse i saber tamien bendé-los.

L oufício d’albardeiro nun le garante sopas, nin patatas, nin chicha, nin pan i bino subrecientes pa sustentar ls de casa. Aton, cula ajuda de dous burros, bai tamien cultibando i cuidando dũas tierras i lheiras. Claro stá que, trabalhar ne l sou oufício solo pa ls fragueses d’Angueira, tamien nun le dá fraguesie subreciente. Assi, p’amanhar maneira d’oumentar un cachico l sou ganho, bota-se tamien a la precura doutros fragueses. Bai, aton, a las feiras a bender las albardas, molidas, cabeçadas i ls atafaios que tenie yá ou ponisse prontos.

A camino de la feira de l Naso

Ambora houbisse tamien las feiras de Malhadas, a uito, de Caçareilhos, ne l die dezanuobe, i de Bila (Bumioso), a binte cinco de cada més, nesse tiempo, la de l Naso, ne l die binte i dous, era destas todas la mais fuorte i adonde iba mais gente. Isto nun falando de las feiras d’anho q’alhá se fazien: la Feira de ls Burros i la Feira de l Arraial, a seis i a siete de setembre, mesmo antes de l Die de l Naso, qu’era a uito de l mesmo més.

Cumo ir a todas las feiras nun le cumpensaba nin podie ser, la feira de l Naso era, anton, la de la perferéncia de l tiu Agusto Albardeiro.

Purmanhana cedo, die binte dous de maio, mal se puso a pie i se zinjuou, tiu Agusto ampeça a cargar l burro c’ũa albarda, molidas, cabeçadas, arreios i atafaios que tenie prontos para benda. Porpara-se, assi, pa cun outras pessonas de Angueira, se botar anté la feira de l Naso. De biespera, el, tiu Plilhas i tiu Chafin, sous bezinos i que, cumo el, morában tamien an Saiago, tenien cumbinado ir todos trés juntos a la feira.

Nun chubendo – nin sequiera l cielo staba anubrado –, assoprando un airico, l tiempo staba mesmo delei. Inda pouco habie que l Sol tenie çpuntado, i stando yá todos trés prontos, bótan-se a camino de l Naso.

Salindo de l Lhargo de Saiago, antre la casa de ls Sidórios i la de l tiu Patuleia i de la tie Ronda, i deixando San Sabastian pa trás, pássan antre l fondo de las Eiras Grandes i l cimo d’Ourrieta Caliente i antre ls sítios adonde záugan ls ribeiros de Fuontecinas i de ls Milanos; na puonte de la Yedra, atrabéssan pa la marge squierda de la ribeira; al lhado de l molino de tiu Agustenhico, bíran caras a la Retuorta; atrabéssan l ribeiro i, cuosta arriba, ban a dar al alto, cerca corriça, adonde ampeça l caminho de Miranda. Oulhando caras a naciente, abístan l Gago, l Castro i la Cierba, por donde passa la marra q’aparta ls termos d’Angueira, Samartino i de la Speciosa; apuis de l Cascalhal, cun las Queijeiras a la squierda i ls Palancares a la dreita, pássan puls cruzeiros d’Ourrieta ls Ninos i de Cruç de Canto i la marra cula Speciosa; ne l tanque de l Cereijal, al lhado de la poboaçon, chégan las béstias a l’auga.

Apuis de un cachico mais dũa hora de camino, inda antes de las nuobe, alhá stan eilhes junto de l cruzeiro i prestes a chegar al campo de la feira de l Naso. Si que, nesse die, nun éran pormessas nin deboçones que, tanto a eilhes cumo a toda la gente que fui a la feira, les lhebában al Naso.

Pul caminho, cada qual a cabalho an sue béstia ou a pie, dando a la léria, fúrun cuontando algũas peripécias de la gente d’Angueira i de ls pobos bezinos. Claro que, cumo l sou burro iba carregado de tralha, tiu Agusto tubo que fazer mais dũa lheuga a pie, pus, seia pul camino de Miranda ou pul de las Lhameiras, ye, mais ou menos essa, la çtáncia d’Angueira anté al Naso.

Nesse die, nin solo eilhes d’Angueira se bótan anté la feira: tiu Zé Coiro, sue cunhada, la tie Regina Sicha, i tiu Chico Piçarra – un de ls outros cunhados deilha –, cada qual c’ũ baca i sou bitelo, tamien ban; tiu Canoio, sue armana, la tie Ronda, i l tiu Chabiano, cada qual cun sou tagalho de canhonos – bazias i borregos –, uns chibicos i sou perro, tamien ban anté lhá. Uns i outros pa ber s’amánhan quien les pague bien pulas crias.

Pul caminho, pássan-le a la frente tiu Ernesto Rei, tiu Ruço, tiu Zé Cruzes i tiu Músico, d’Abelhanoso, que, mais apressados i a cabalho an sues jementas, ban tamien a la feira. De chapéu al lhado i todos janotas, algun deilhes, cumoquiera, pa tirar l retrato a la minuta. Tengo acá para mi que, tirando porbeito de la nomeada de la gente d’Abelhanoso, s’algun deilhes lhebasse sou perro, serie bien capaç d’alhá, a meio de l campo de la feira, se birar para el i, cun cara toda séria, le mandar: Ora marcha p’ró cavalo!…

Adondequiera que fusse, tiu Morais, se nun fusse de carro legeiro, questumaba ir a cabalho. Çcunfio que, desta beç, indo a cabalho, cumoquiera fizo l caminho pa l Naso el solico. Custa-me a crer que stubisse cun pacéncia subreciente pa, na caminada, star siempre a puxar l freio al sou cabalho ou tener que quedar a la spera que ls burros de ls sous bezinos l’acumpanhássen anté al Naso. Para mais, sendo un home de negócios i de nun çperdiçar l sou tiempo, tenie que tratar de la sua bida, la rezon por qu’iba a la feira: cumprar ou apalabrar un bezerrico pa l matar i bender la chicha ne l sou açouge ne l die de fiesta de l Sagrado Coraçon de Jasus.

L camino de Miranda ye aquel que, a pie ou a cabalho nũa béstia, puode seguir quien querga ir d’Angueira, passando pul termo de la Speciosa, pul Naso i por Malhadas, anté Miranda. Pa quienquiera que seia d’Angueira ou d’Abelhanoso i baia pa l Naso, ye tamien l melhor camino. Yá, pa quien, de San Joanico, Çarapicos ou de Bal de Frades, a pie ou a cabalho, pa lhá baia, l melhor será, apuis de ls Sierros, passar, uns pulas Temadas i ls outros pul Prado i Souganho, pa la Cruzica, l Ramalhal i las Lhameiras i seguir pula poboaçon de la Speciosa anté al Naso.

Mas, quien baia, de furgoneta ou de carro legeiro, de ls lhados de Miranda, pula strada pa Bumioso, pa l Naso, cerca de dous quilómetros apuis de passar l Posto Zootécnico de Malhadas de la raça mirandesa, na salida de la poboaçon, al chegar al cimo de la reta de l Praino, un cachico antes de Zenísio, ten, a la dreita, la strada que dá pa la Speciosa i pa Samartino i que, hoije an die, dá tamien pa las Trés Marras. Birando caras a nordeste i seguindo por esta strada, trés ou quatro quilómetros mais alantre, apuis de passar las tierras de cultibo – senaras de trigo i centeno – q’hai d’ambos ls lhados, lhougo a seguir al zbio a la dreita pa la strada que dá pa la Pruoba, passa a la squierda dun çcampado adonde, dantes, habie dous coretos, mas, agora, yá só se bei un, pa las bandas de música; cuntinando palantre, passa puls cabanhales – pequeinhas custruçones dun andar, an cantarie i c’ũa abertura, birada a naciente, neste causo; apuis, passa ũa casa de dous andares, cun trés ou quatro puortas i jinelas i la forma de cubo. Un cachico antes de l sítio, adonde, seguindo pula squierda i, antes de birar caras a poniente – pa quien quegir ir pa la Speciosa –, bei, a la dreita, la cerca al redor de l santuairo de la Senhora de l Naso: ũa eigreija, cun campanairo baixo, tamien de cantarie; a naciente del i de la capielha-mor, bei cinco capielhas, todas quaije eiguales por fuora; drento de la cerca i antre las capielhas i la eigreija, dantes, habie ũa pequeinha charca d’auga a que le chamában lhagona; ne l lhado sul i mesmo na cerca, puode ber un poço redondo i fondo, donde se tiraba auga cula ruldana al cimo de l arco de fierro que ten subre las piedras que, formando un celindro, le cércan; pa lhá de la cerca de l santuairo i caras a norte, hai ũa beiga praina – l toural de la feira – cun alguns freznos que le fázen selombra i, apuis, ũas touças de carbalho i, dun lhado i outro de la strada pa Samartino, tierras de cultibo.

L recinto de l Naso

Hai, oumenos, trés partes çtintas ne l Naso: a meio, l campo santo – la eigreija i las capielhas, drento de la cerca de l santuairo –, çtinado a las cerimónias relegiosas; fuora de la cerca i de l lhado sul, l campo de la feira, ctinado a las tiendas de la feira i tamien al bailo de la Fiesta de l Arraial ne l Die de l Naso; tamien fuora de la cerca, mas ne l lhado norte, l toural, çtinado a la sposiçon i a la benda de bacas, buis i bezerros, béstias i ganados nas feiras.

Santuairo de la Senhora de l Naso – l Campo Santo: eigreija i capielhas (2016).

L Naso queda a cerca dun quilómetro a naciente de la Speciosa i cerca de meia dezena a poniente de la Pruoba – la poboaçon a que pertence – i, mais ou menos, a meia çtáncia de la strada que, de la de Miranda, bira pa Samartino. Çcuntando cabeços, sierros i sierras, ye un de ls sítios mais altos de l Praino Mirandés.

De l fondo de la puorta d’antrada de la cerca de l santuairo, birado a poniente i oulhando al redor, de sul pa noroeste, abístan-se, al loinje, bários cabeços, sierros, antre eilhes ls d’Angueira, i las sierras de Mogadouro, Bornes, Nogueira – que ye la mais alta i central –, Muntesino i, mais a noroeste i yá an Spanha, la de Senábria.

La Speciosa i outras paisaiges que s’abistan de l Naso caras a poniente (2016)

Se bos eimaginardes a oulhar – mas agora de noroeste, ou seia, cumo quien bei de l Cabeco d’Outeiro – caras a naciente, ne l lhado de Spanha, podereis abistar, mais cerca, ũa cadena de montes – de Bal de Pena i Bal de Frades, passando por Abelhanoso, Samartino i Cicuiro, anté la Senhora de la Lhuç, an Costatin – por donde, pul cimo deilhes, passa la raia q’aparta Pertual i Spanha. I, tornando a oulhar, mas de l lhado de la capielha-mor de la eigreija de l Naso caras a naciente i a sueste, parcendo cuntinar a ser todo praino, mesmo nas tierras de Spanha, adebínan-se, pa lhá d’Infanç i de Paradela i caras a Miranda, las Arribas de l Douro.

La compra i benda dũa albarda

Mal tiu Plihas, tiu Chafin i tiu Albardeiro chégan al Naso, cada qual bai pa sou sítio i a tratar de la sue bida. Tiu Agusto abanca antre ls cabanhales i l poço, delantre, mas yá un cachico zbiado de la casa de la guarda. I toca lhougo a stender la tralha toda al sou redor. De seguida, inda nin tenie acabado d’abancar, acerca-se del ũa tie, inda nuoba, q’ampeça pul saludar:

– Dius mos dé buonos dies, tiu home.

– Buonos dies mos dé Dius, tie moça. Aton, donde sodes?

– Sou de mi loinje pus sou Sendin! I bós?

– You sou d’Angueira, dun cachico mais perto que bós.

Apuis de la ber i ampalpar bien, la sendinesa apunta pa l’albarda i pregunta:

– Aton, tiu home, quanto quereis pul albardin?

– Oulhai, por ser para bós, son solo quinze malreis.

– Ai nó, por esse précio, ye mi caro!… You quinze malreis nun bos dou por el!

– Mas, yá reparestes bien na culidade de l trabalho i de l material deilha?

– Pus you solo bos lo compro se me le bendirdes por binte!…

– Ui!…, mas nin pensar! Nun bedes que nun puodo, tie moça?! Se bos la bender por esse précio, tengo un perjuizo tan grande que dou cabo de la mie bida!…

– Pus you solo bos dou binte malreis, i nin mais un çton, por el! Ye pegar ou lhargar!…

Apuis dalgũas rezones i muitas palabras trocadas antre eilha i el, tiu Albardeiro alhá tubo que fazer la buntade a la fraguesa. Aton, bira-se para eilha i diç-le:

– Oulhai, tie moça, cumo ye la purmeira que bendo, antes que, pori, m’arrependa, lhebai-la alhá! Bou perder muito denheiro, mas, pa lhá de todo l restro, ganho, oumenos, ũa fraguesa nuoba i bien guapa cumo bós! Mas nun bades, pori, dezir a naide que bos la bendi por esse précio…

I, assi, se fui i passou la manhana desse die i de tiu Agusto.

A trates a la posta de bitela

Passante meidie, tiu Albardeiro, tiu Plilhas i tiu Chafin achégan-se als cabanhales pa se botáren a quemer la posta na taberna de la tie Ginja de Malhadas. Antre eilhes i l cabanhal de ls ouribeiros, yá abancados nũa mesa de la taberna de la tie Gabriela de Sendin, alhá stan tamien outros homes d’Angueira: tiu Arnesto Raiano, tiu Luís Quintanilha, tiu Aran Steba i tiu Morais. Cada qual a trates a la sue posta i dun caneco de bino, niũn deilhes parcie anfastiado. I, a abaloar pula cara i l’animaçon dalguns, la pinga de Sendin nun serie mala de todo i, inda menos, algũa çurrapa!…

Cumo stareis fartos de saber, hoije an die, an qualquiera lhado i serbício público, cada beç s’amenta mais nas buonas práticas i na necidade de las seguir. Pus, nun ye que, yá nesse tiempo, quaije todas las taberneiras las seguien?! Cumoquiera par’eibitar que ls sous fragueses quedássen, pori, animados demais, questumában batizar antes la pinga siempre q’algun deilhes les pedisse mais un jarro de bino pa la sue mesa. Muitos deilhes nin se dában de cunta… Se calha, porque, ambora quien pague seia siempre l fragués, parcie q’ambos a dous quedarien a ganhar: la taberneira que bendie l’auga al précio de l bino; i l fragués pus serie mais fácele salir de la taberna sin ser a las chimpas ou als trambulhones. Para mais, naquel tiempo, an qualquiera outro sítio, inda se questumaba dezir: Un copo d’auga nun se nega a naide! Mas, na taberna, la cousa era çfrente: l’auga bendie-se, i bien cara, al mesmo précio de l bino.

L Naso – Campo de la feira i de la fiesta de l Naso. Al fondo i al meio, beien-se ls cabanhales de las tabernas i de ls ouribeiros i, a la dreita, la casa de la guarda (2016).

La tie Ginja i la tie Gabriela éran dues de las taberneiras que, yá nesse tiempo i inda bien anhos mais tarde, nun falhában na feira de l Naso.

Ls negócios de la feira

Se ls lhabradores, ls pastores i las ties íban a la feira, a pie ou de burro, la maior parte de ls bendedores i de ls bezerreiros íban nas sues furgonetas adonde lhebában tamien las sues mercadories: roupa, trapos, botas i çapatos, arriba de todo ls de Campo de Bíboras; reloijos, brincos i outros adornos de prata i ouro, ls de Mogadouro; nabalhas, machadas i outros ferragachos, ls de Palaçuolo; doces i licores, las doceiras de Caçareilhos; bárias tipos de cacharros; bitelos i canhonos. Pa lhá de ls bezerreiros i de ls bendedores, ralos éran ls que, naquel tiempo, íban de carro a la feira, pus poucos éran ls que tenien carro legeiro.

Cun tanta gente q’alhá iba, l Naso, adonde, ne ls outros dies, naide se bie i era la maior calma, ne ls dies de feira ou de fiesta, biraba un mar de gente de bárias poboaçones: era l barulho, l mobimiento, l andar d’acá par’alhá; éran las bariadas mercadories, las cousas qu’era ralo béren-se nas poboaçones de ls qu’íban a la feira; éran ls carros legeiros i las furgonetas; éran ls cientos d’animales, bitelos, bacas i buis ne l toural; éran ls ganados d’oubeilhas i canhonos i ls perros a guardá-los nas touças eilhi a la buolta; éran las béstias, burros, mulas i cabalhos; éran las nobidades; éran tamien las pessonas i, subretodo, ls amigos de ls pobos bezinos que, mui ralamente i quaije solo an oucasiones destas, se bien…

Se, abançando ne l tiempo, mos eimaginarmos binte anhos mais tarde na feira de l Naso, poderiemos ber alhá algũas nobidades: antre outras, l altefalante de l baratilho a berrar tan alto que s’oubie de mi loinje, dalguns pobos al redor. Assi i todo, ne ls anhos sessenta, inda poderiemos ancuntrar algũas de las pessonas de quien eiqui amentamos, mas tamien outras que benerien a sustituir las q’habien de mos deixar i que, mais tarde, cuntinarien a dar bida a la feira.

Ũa dessas figuras, l Cachachin, un home de Sendin que pouco mais serie que dous palmos de gente, i que ralas serien las bezes que faltaba na feira de l Naso. Ne l meio de l campo de la feira i cerca de l poço, alhá staba el, cul sou stendal de roupa anterior subre ũa manta ne l chano. Cercado por un tagalho de moças i ties al redor del – quaije parcie tener açúcre ou miel! –, bendi-les calcicas, einaugas, ciroulas, lhenços, rodielhos i outros farrapos pa todos ls de casa: rapazicas, moças i ties, garotos, moços i homes. Birado par’eilhas, apregonaba ls sous trapos:

– Á moças i ties, se nun teneis meias nin calcicas, benie eiqui que, cumo podereis ber, you bos las arranjo!…

I, a aqueilhas que le preguntában l précio de qualquiera pieça de roupa respundi-les, cunsante l causo, an bariaçones de cinco malreis antre ls précios mínimo i mássimo:

– Ye de dieç a quinze – respundie a ũa;

– …de quinze a binte – dezie a outra;

– …de binte a binte i cinco malreis – respundie inda a ũa outra.

Era pul précio mais baixo de l anterbalo qu’el dezie que la tie ou la moça poderie lhebar la pieça que l’anteressaba cumprar. Eibitaba, assi, qu’eilhas se poníssen eilhi a regatear demais.

L Naso: toural de la feira bisto de sul (2016). Al fondo, béien-se las touças adonde quedában ls ganados i las béstias i algũas ties yá todas scherumadas çpachában ls moços i ls homes que las precurában pa tratar doutros negócios.

Se la parte birada caras a sul de l campo de la feira s’anchie de tiendas, furgonetas i de pessonas, arriba de todo ties i moças, tamien la parte birada a norte – l toural – s’anchie d’homes i animales: lhabradores, bezerreiros i pastores; bacas, bitelos i alguns buis; béstias i ganados.

Claro que, pa le quedar a oulhar pula cria, anquanto iba de l toural a la outra parte de la feira, l lhabrador lhebaba cu’el un sou garoto ou moço.

La seinha de l’antresse de l bezerreiro por algun bitelo ou bitela de siete ou uito meses, ou mesmo por ũa sobrana, ũa baca ou un bui, que stubisse eilhi ne l toural, era baté-le cula sue bara ne l lhombo i preguntar bien alto:

– Quem no vende?

– Cá se lhe vende!… – respundie l duonho de la cria.

– QEntão, quanto quer pelo vitelo?

– São só nove notas!…

– Qual quê?! Seria a minha desgraça se lhe desse essa fortuna!… Se quiser cinco, compro-lho já!…

Era de notas de cien malreis q’un i outro amentában, l que, ne l tiempo de la bida barata, era muito denheiro. Seguie-se, anton, ũa demorada çcusson antre eilhes: l bezerreiro a çfazer i amostrar las falhas de l bezerro i l duonho a amostrá-le que, pa lhá de ser guapo, staba bien gordo; l cumprador a dezir que nun balie mais de seis notas i l lhabrador a respundé-le que, por menos d’uito, nun le lhebaba. Anté que, apuis de muitas buoltas i grande çcusson, un amigo de l bezerreiro traçaba al meio la çfréncia. Acabában, assi, por ambos a dous chegar a acordo: un a bendé-lo i outro a cumprá-lo por siete notas. Lhougo de seguida, l bezerreiro saca de l bolso un maço de notas i tira ũa de cien que, cumo sinal, passa pa la mano de l lhabrador.

Lhembra-me dũa beç que, inda garoto, stábamos miu pai i you ne l toural de la feira de l Naso cula nuossa Formosa i un berrezo deilha. Aton, un bezerreiro achega-se al nuosso bitelo i seguiu-se la cantilena de l questume. Tenendo-le miu pai pedido un cuonto de reis, l bezerreiro mandou-le siete notas. Claro que miu pai nun aceitou. Bai anton aquel, fingindo star pouco anteressado nel, bota-se a fazer la fita: salindo deilhi, bai anté outro i pregunta por quando l duonho lo quier bender. Mas, un cachico apuis, torna atrás pa junto de nós i manda uito notas. Cumo miu pai cuntinaba sin aceitar, el anté parcie que choraba. Mas, nin assi, habie modo de cumbencir miu pai a chegar a acordo cu’el i a bender-lo por un précio mais baixo. Anton, bendo-lo assi, cun pena del, biro-me pa miu pai i pido-le baixico:

Á pai, bendei-le alhá l bitelo al home! Nun bedes que triste stá!

– Mas aton tu nun bés que ye todo fita del pa ber se lo bendo por un précio mais baixo i, assi, ganha mais nel! Nun caias na fita, rapaç!…

Cumo miu pai nun caiu na fita, l bezerreiro, se quijo lhebar l bitelo, alhá tubo de le mandar nuobe notas, que, sendo bastante dinheiro, miu pai aceitou. Ye que, nesse tiempo, darien pa cumprar al ouribeç un cordon d’ouro pa la filha mais bielha que fusse mardoma ou stubisse pa se casar.

Pul final de la tarde, l lhabrador lhebaba la bitela pa l bezerreiro la rebistar i, nun tenendo falha que se le bisse, la carregar na furgoneta i le pagar l que quedara an falta apuis de le dar l sinal.

Mas, nun éran ralas las bezes que, por falta d’acordo antre eilhes, calhaba l lhabrador tornar para casa culs cantares de la segada.

Outros negócios i debertimientos al redor de la feira

Habie inda alguns antretenimientos qu’era questume ls homes i ls moços quedáren anté al final de la feira pa ls ber: las chegas ou lhuitas de buis de raça mirandesa angarriados; i ls zafios antre ls jogadores de la barra, mais coincidos i de maior nomeada, de las poboaçones al redor de l Naso.

L Naso – L toural de la feira bisto de naciente (an 2016).

La lhuita de buis era cousa que als duonhos deilhes nun les gustaba muito. Oumenos a alguns, parcie nun les agradar nada ber l sou animal ambolbido nestas chegas de buis. Ye que, ganhasse qual ganhasse, qualquiera un de ls buis salie de la lhuita cun alguns arranhones ne l cuorpo. Na maior parte de l die, l duonho nun deixaba l sou bui arrimar-se a outros. Assi, tenie todo l cuidado para que, ne l toural, l sou quedasse loinje de qualquiera outro.

Mas alguns homes nun arredában pie de ls duonhos de ls buis que stában na feira. Nun les lhargában nin çcansában anquanto nun les cumbencíssen a chegá-los. I, la maior parte de las bezes, pul final de la tarde, alguns duonhos acabában por nun s’ouponer a la chega.

Ls buis de raça mirandesa – ou touros, pus, na Tierra de Miranda i alredores, nun habie buis capados – éran, i son, bichos mui pesados – ls maiores puoden bariar antre siete cientos i mais de mil quilos –, fuortes i brabos. Por isso, la chega tenie que ser apuis de ls outros animales stáren yá a camino de casa.

A ampeçar la lhuita, un an frente de l’outro i a zafiá-lo, cada bui alhebanta i abana l çufino i, ourniando mui fuorte i mi alto, scarba la yerba i la tierra de l chano culas patas delantreiras. Apuis, abaixando i ancaixando la cabeça i ls cuornos, atíran-se, cun toda la gana i la fuorça que ténen, un contra al outro. Cabeça cun cabeça, cuornos cun cuornos, ancaixadas ls dun ne ls de l’outro, cun reculos i marradas, cada qual precura arrastrar l outro. La lhuita podie durar cerca de meia hora, subretodo se la fuorça de ls dous bichos fusse eiquilibrada, anté que l mais fuorte, dando-le scornadas de frente, de trás ou de sgueilha, arrastrasse i oubrigasse l’outro a scapar. L bui bencido fugie, botando-se aton l bincedor a correr atrás del i a scorná-lo por trás.

La maior parte de las bezes fazien-se apostas ne ls buis de la lhuita, habendo mesmo arrelias antre ls apostadores, ls que stában a bé-los i ls duonhos.

Claro stá que l duonho de l bui bincedor quedaba mui cuntento i cheno de proua. Tengo acá para mi que, mal chegasse a casa, serie bien capaç de botar al sou bui ũa buona raçon de centeno na majadoura.

Pula sue amponéncia, fuorça i brabura, ne ls anhos sessenta, habien de quedar famosos alguns buis de la Pruoba, Samartino, Zenísio, Malhadas i d’outras poboaçones al redor de l Naso.

La barra era un jogo de fuorça i de jeito, que tanto podie ser jogado cun fierro, peso ou piedra, todos eilhes bien pesados, ou c’ũa reilha, i que tamien se jogaba ne l final de la feira. Nun sei quien ne l tiempo próprio desta stória, serien ls maiores jogadores de las poboaçones al redor de l Naso. Mas lhembra-me d’oubir falar d’alguns que, ne ls anhos sessenta, serien de ls de mais nomeada: l Champanha, un guarda fiscal, l Cebolho i l Madeiro, todos trés de Samartino, l Eilias, filho de l cigano Zé Agusto i inda outros ciganos, l Çurra de la Pruoba i l Abelino, un rapaç inda nuobo de la Speciosa.

Ganhasse quien ganhasse, ou seia mandasse la piedra, l fierro, la reilha ou l peso de dieç quilos mais loinje de la raia, mas sin la pisar nin la passar, lhibraba-se de pagar l cántaro de bino a qu’era questume jogar. Era a quien perdie que le tocaba a pagá-lo… Cumbinában un númaro de quatro ou cinco lhançamientos a fazer. I, cumo stá bien de ber, só cuntában ls que fússen bálidos.

Sendo un jogo peligroso, porque l fierro, la reilha i l peso puodien scapar-se de la mano de l jogador i ir a bater an quien les stubisse a ber, nun deixában parar eilhi a la buolta qualquiera garoto.

A la buolta de ls jogadores i de cada lhado de l spácio por donde lhançában la piedra, l fierro, la reilha ou l peso, habie ũa ala chena d’homes i moços que stában eilhi a ber i a apuiar cada jogador: uns éran por uns i outros por outros, cunsante la amisade i l pobo donde éran.

Acabado l zafio, todos ls qu’eilhi stában bebien a la salude de ls jogadores, mesmo daqueilhes a que les tocaba tener de pagar l cántaro de bino.

Dezie-se, i, puls porparos i pula fileira que ls moços i ls homes formában al redor de las touças pa lhá de l toural, tamien se podie ber que, anquanto duraba la feira, eilhi, se trataba dun negócio çfrente, que nun era bender bezerros, nin borregos, nin çapatos, nin cacharros, nin farrapos, nin mesmo de roupas, ambora houbisse que las tirar! Eimaginai bós que negócio habie de ser…

La nota falsa

Mas, çculpai alhá, que, cun estas i cun outras, yá m’iba squecendo de que son mais q’horas de tornar a las peripécias de l tiu Albardeiro…

Bien feiras de l Naso houbo apuis desta. I todos ls dies binte dous de cada més, eiceto se calhasse nun sábado ou nun deimingo, alhá staba l tiu Albardeiro culs sous atafaios i albardas pa ls bender na feira de l Naso.

Un die acerca-se del la sendinesa a quien, alguns meses antes, tenie bendido la que dixo ser la purmeira albarda qu’el fizo. Yá al redor del, diç-le eilha:

– Inda bien que bos beio, tiu Albardeiro! Stou mui zgustosa! Nin sabeis cumo tengo andado relada! Oulhai q’l albardin que me bendistes saliu tan ruin, tan ruin, que nun prestou pa nada! Quedei mi mal serbida. Mal bos lo cumprei, pouca serbentia tubo i le dei. Oulhai q’un die, iba you pul termo an riba de l miu burro i assentada ne l albardin, quaije a chegar a ũa caleija, ampeça el a alhebantar l çufino, a cheirar, a roznar i a andar mais delgeiro. Nun stantico, you i el stábamos quaije a apanhar un miu bezino que, a la frente de nós, seguie scarranchado na sue burra. I nun ye que l diacho de la burra andaba salida?!…

– Á si?! Pus, an Angueira, questumamos tamien dezir q’anda zounesta. I, c’ũa burra q’assi anda, todo l cuidado ye pouco. Nessa cundiçon, niun destes bichos ye de cunfiança!…

– Pus l raio de l burro i de la burra, quando el staba yá a la beira deilha, ponírun-se tan tonticos qu’era el a cheirá-la i eilha a fugir-le; el, cul strumento çpindurado i de fuora, a querer saltá-le pa l lhombo i eilha als pinotes. Bien you le puxaba pula reata pa trás, mas, qual quei! Quien yue qu’era capaç de parar l stepor de l burro?! Nin l miu bezino cunseguiu tamien parar nin dar bida de la sue burra! Raisparta ls burros! I, nun sfregante, ls çacanas mos la armórun! Oulhai q’aqueihes trastes chimpórun-mos ambos a dous ne l chano. Bá lá que niun de nós se feriu. Aton, la burra a la frente i l burro atrás deilha, zátan ambos a dous nũa correrie caleija abaixo. L burro corrie tanto que, al roçar nas paredes, ne ls trampos i nas silbas de las bordas, nun bonda tener dado cabo de las alforjas qu’inda adrega de stragar tamien l albardin: rumpiu-le l lhino, quedando la palha toda a la mostra! You i l miu bezino bien corrimos atrás deilhes, mas qual quei! Quien cunseguie acaçá-los! La burra parcie inda mais tonta q’ũa baca touronda! L raio de l burro staba cun tanta deboçon que nun se cansaba nin paraba de correr atrás deilha! I nun çcansou anquanto nun arrebantou cula cilha i, atirando culs trastes al aire, se lhibrou de l albardin. Assi, quedando sin qualquiera strobilho, solo apuis de quaije ũa hora naquel spalhafato, de tenéren perdido la gana i de se rebolcáren ne l chano, ye que you i l miu bezino alhá cunseguimos botar-les la mano i apartar ls bichos!

Anquanto la sendinesa le cuontaba la peripécia de l sou burro, tiu Agusto iba dando buoltas a la cabeça a ber cumo s’habie de çafar i ber-se lhibre de la fraguesa. Passando-le, anton, ũa eideia pula cabeça, pon un aire mi sério, bira-se pa la sendinesa i diç-le:

– Çculpai, tie moça. Oulhai que yá staba quaije squecido! Mas, agora que falestes, yá stou a lhembrar-me de bós! Yá sei quien sodes! Si bos bendie ũa albarda. I inda bien que benistes eiqui a falar cumigo. Oulhai, nun fustes bós que me paguestes c’ũa nota falsa de binte malreis? Nun bos amportais de sperar eiqui un cachico anquanto you bou eilhi a chamar la guarda?

I, quaije cumo quien diç “pon-te eiqui q’hás de ber l castielho d’Outeiro”, tiu Albardeiro alhebanta-se i fai que bai a chamar la patrulha de la Guarda Republicana que nun andaba loinje d’eilhi. Mal el le birou cuostas, a la socapa, la fraguesa scuciu-se d’eilhi, ponendo-se a andar por donde i l mais delgeira que pudo, pa l meio de la feira, adonde andaba mais gente. Çcunfio anté que, deilhi, lhougo se tenerá botado mas ye a camino de Sendin…

Passados tantos anhos, nun anteressa, agora, starmos eiqui a abaloar l porte de quienquiera que seia. Mas, cierto ye que, anquanto fui bibo, niũa beç mais, nin na feira nin an qualquiera outro lhugar, tiu Albardeiro habie de poner la bista an riba desta fraguesa…

Regresso a casa apuis de la feira…

Ne l final de la feira, hai que tornar a casa. Assi, cada qual trata de se poner a camino de la sue poboaçon. Eimaginai, agora, que tamien bós, de la feira i de l Naso, tornais pa l buosso pobo i a buossa casa……

Se, de berano, pulas seis horas dũa tarde de suberrolho, cul cielo anubrado i l Sol antre nubres, de l Naso oulhardes caras a la Senhora de la Sierra, i tamien, s’indo pula strada de Miranda pa Bumioso, apuis de passar Zenísio, ampeçardes a baixar pa Caçareilhos, tenereis ũa bista zlhumbrante. A la buossa frente aparece un spetaclo quaije ineimaginable de lhinhas, cuntornos i zeinhos dourados de raios de lhuç, que, cumo ũa caçcata an forma de leque, se bai abrindo de riba para baixo i alhumbrando todo l hourizonte, i se derráman por antre las nubres de quelores bariables antre branco i cinza. Debido a esta andefeniçón de quelores, l cielo i ls montes mais çtantes mésclan-se de tal maneira que quaije se cunfúnden i mal se çfrénçan.

Ye todo tan splandoroso que quaije custa a crer que seia mesmo rial…

Anuncia-se, assi, ũa nuite de tormenta, cun muitos relhistros antre pequeinhos i bariables anterbalos de tiempo, a rasgar l cielo i a alumear la tierra, seguidos dũa sarabanda, an crecendo, de fuortes truones, que, retumbando pulas ourrietas, faran stremecer la alma de qualquiera crestiano. I, sentindo-se amanaçado, qualquiera un ye bien capaç de se botar a rezar la Santa Bárbela Bendita… Anfin, ũa grande troniada, cun gordas pingas d’auga a caer a potes, que, nun calando na tierra, abre grandes i fondos galatones nas aradas i que, spalhando pul aire un oudor a tierra, há de amansiar i refrescar l tiempo.

Las siete Armanas

Inda me lhembra de, cumo nũa maneira de ber relegiosa parcida cula bison militar de la funçon de ls castielhos de Miranda, Mogadouro, Peinhas Roias, Algoso, Outeiro i Bergáncia, eisistentes ne ls cunceilhos bezinos, oubir mie mai amentar nas Siete Armanas ou Siete Senhoras, cuntando cula de l Naso i outras seis al sou redor. Cumo screbiu l padre i mais tarde dr. Antonho Mourinho, pa lhá de sabístaren ũas a las outras, todas las manhanas fálan ũas culas outras: la Senhora de la Lhuç, an Costantin, tamien ne l cunceilho de Miranda; la Senhora de las Niebes, ne l cunceilho d’Alfándega de la Fé; la Senhora de l’Assunçon, an Bilas Bouas de l cunceilho de Bila Flor; la Senhora de la Sierra (de Nogueira), ne l cunceilho de Bergáncia; la Senhora de la Salude, an Bal de Janeiro de l cunceilho de Binhais; i inda la Birge de l Castielho, an Prenha de la Probíncia de Salamanca, an Spanha. Habie tamien quien, cumo tiu Casemiro Olibeira, de Bal de la Madre de Mogadouro (http://www.jornalnordeste.com/tio-joao/sete-senhoras-e-sete-irmas) que dezisse que, an beç d’algũas destas, serien outras…

Se son armanas, han de ser melgas i cumoquiera nun seran mais que zdobramientos de la mesma Senhora. Séian l que fúren, qualquiera pessona ye bien capaç de ser deboto de todas eilhas. Mas, se fur de l Praino, ye quaije cierto que tenerá un cachico mais de deboçon pulas Senhoras de l Naso i de la Lhuç.

Die de l Naso: Romarie i Fiesta de l Arraial

Pa lhá de la feira de l die 22 de cada més, habie inda ne l Naso dues feiras anuales: la Feira de ls Burros, qu’era a seis de setembre i dedicada a las béstias i, ne l die a seguir, ou seia, die siete de l mesmo més, la Feira de l Arraial, qu’era la mais fuorte de todas las q’alhá se fazien.

Mas, l mais amportante era l Die de l Naso – la Romarie de l Naso i la Fiesta de l Arraial – que, naquel tiempo, cumoquiera serie la fiesta de mais nomeada de l Praino Mirandés ou Tierra de Miranda – ls cunceilhos de Miranda, Mogadouro i Bumioso – i, anté mesmo, que la de ls Touros d’Alcanhiças, an Spanha. Assi, nun admira que, uns dies antes de l Die de l Naso, ls garoticos i las mocicas chagan-se la cabeça a sous pais pa q’ls deixássen ir a la Fiesta.

La çtinçon antre la Romarie de l Naso i la Fiesta de l Arraial fai todo l sentido. Ye que, pa lhá de la celebraçon relegiosa – la Romarie, cun missa campal i cantada seguida de procisson a la buolta de la eigreija de l santuairo, al ampercício de la tarde i çtinadas als romeiros –, tenie tamien la parte profana – l Arraial, diberson que, ampeçando, al final de la tarde, cul bailo, cuntina nuite fuora, cula animaçon musical, la cuntinaçon de l bailo, las çcargas de fogo d’artefício i la sesson de fogo preso.

Cul campo santo al redor de l santuairo cheno de pessonas – ties i homes, moças i moços, garoticas i garoticos – benidas de todas las poboaçones de ls alredores de l Naso, passante meidie de l die uito de setembre, ampeçaba la parte relegiosa de la Fiesta: la missa campal, al aire lhibre, ne l recinto de l santuairo. Cantada por meia dúzia de padres, la missa tenie dous puntos altos: l sermon, a meio, i, a seguir a la missa, la porcisson culas eimaiges de la Senhora de l Picon i de la Senhora de l Naso ne ls sous andores, un i outro lhebados al ombro por quatro i por seis homes.

La porcisson era antre las capielhas i la eigreija de l santuairo i al redor desta. Cumo na missa, éran tamien milhentas las pessonas qu’íban na porcisson. Era tanta la gente, q’ls de la frente quaije chegában als de la parte de trás de la porcisson. A la frente, rezando i cantando, íban ls padres i, a seguir als andores, ls anjicos. Que rapazica ou garotico nun gustarie ir d’anjo, cun aqueilhas bestes finas, quelor de rosa, branca ou azul claro, alas brancas nas cuostas i puolo d’arroç na cara?! A seguir, íban tamien las pessonas que, cun cerca de meio saco de grano subre ls ombros, pagában las sues pormessas a la Senhora de l Naso. Lhembra-me de, ne ls anhos sessenta de l seclo passado, ber tamien las fitas decendo de ls ombros, passando al lhado de ls cordones d’ouro que çcaien subre la frente cerca de l manto pa las manos de la Senhora de l Naso, anté a la frente de l sou andor, chenas de notas, adonde algũas pessonas íban pregando c’un alfinete inda mais denheiro.

Anquanto passaba la porcisson, ls fogueteiros, al zafio, botában ũa grande çcarga de foguetes. Antre ls padres, a la frente, i la multidon de pessonas, atrás, tocando i acumpanhando músicas relegiosas, íban las bandas de música que dában inda mais quelorido i brilho a la porcisson. Las ties i las moças, todas pimponaças, ũas mais debotas i outras bien perfumadas i chenas de proua, íban acumpanhando ls padres ne ls cánticos a la Birge. Todos bien calientes i sudando na tiesta, ls moços i ls homes amostrában inda outras deboçones. Assi, íban oubindo i apreciando la música de la(s) banda(s), las çcargas de foguetes i, arriba de todo, bendo las catequistas i las outras moças i ties.

Apuis de la porcisson, cada mai precuraba la selombra dun frezno, dun carbalho, de la eigreija i de las capielhas de l santuairo ou de la casa de la Guarda pa dar la merenda que truxo de casa als sous garoticos. I, nas tabernas de ls cabanhales, chenas d’homes alhá drento i inda mais de fuora, a la spera de sue beç, la tie Gabriela, la tie Ginja i ls fameliares d’ambas a dues nun tenien manos a medir nin parança pa çpachar tanta fraguesie.

Acabada la merenda, las garoticas i ls garoticos, chegando-le de l lhado de l campo de fa feira l rugido de las cadeiricas i de l carrocel, nun se calhában anté que la mai nun les botasse ũas crouas na mano pa neilhes dáren oumenos ũa buolta i pa cumpráren un docico i uns rebuçadiços na banca de las doceiras. De seguida, por bien que les custasse, sendo yá horas de tornáren para casa, toca de, cun sues mais, ponéren ls pies a camino de las sues poboaçones.

Yá las moças i ls moços, qu’íban da-peto pa l Arraial i cun outras deboçones, solo pul final de la tarde, al ampeçar l bailo de l arraial – qu’era l punto mais alto de la Fiesta –, ye que chegában al Naso. Purmeiro, al toque de ls altefalantes; apuis, al toque de las bandas de música al zafio, cada qual an sou coreto i na sue sue beç, íban tocando pa la mocidade se botar a beilar. An alguns anhos, alguns cunjuntos – Melros de Cantanhede, Maria Albertina, Pais e Filhos, António Mafra i inda outros – ampeçórun tamien a animar l arraial.

Un cachico antes de l çponer de l sol, ls pares de beiladores son yá tantos que fázen lhebantar ũa puolarada ne l aire, que, dun lhado a l’outro – de norte a sul i de naciente a poniente – de l campo de la feira, adonde era l arraial, mais parece ũa nubre subre l bailo.

Al redor de l bailo, alguns homes i ties, ls pais de las moças, stan a ber i a begilar las filhas i ls moços, cun quien béilan. Cumo todo l cuidado ye pouco – cuidarien eilhes – i pa que nun les pregássen, pori, algũa, nun tíran ls uolhos deilhes. Mas, passado un cachico, alguns homes, deixando las ties a begilar las filhas, aporbéitan anton pa se botáren anté las tabernas pa quemer un muordo i buer un caneco de bino cun algun amigo q’ancuntrou por eilhi, al redor de l bailo.

Apuis d’ampeçar a scurecer ye q’l arraial ampeça a sério. A la lhuç de las lhámpadas de l gerador de l duonho de l altefalante – inda nun habie alhá chegado la lhuç eilétrica –, son cientos i cientos de pares de moças i moços a beilar. Al ampeçar a tocar ũa nuoba moda – un corridinho, un vira, un passedoble ou un tango –, ls pares de moças botában-se a beilar. De seguida, chégan dous moços pa las apartar i cumbidar a beilar. Claro stá que, se ls moços nun fúren de l sou agrado, dan-le ũa tampa ou, quando muito, béilan, mas solo ũa beç, cu’eilhes.

S’alguns moços ban apartar pares de moças de la sue, a outros gusta-les mais apartar las doutras poboaçones. Mal ampeçan a beilar cul moço, algũas moças, ponendo l braço stendido a apartar de l sou l cuorpo del, bótan-le la mano dreita ne l ombro de l moço pa nun le deixar arrimar; outras, menos squesitas, déixan-los achegar-se un cachico; i, inda outras, déixan-los mesmo ancostar-se bien a eilhas. A nun ser q’a ambos a dous les agrade l sou par i cada qual beile bien, acabando de beilar la moda, las moças i ls moços tórnan pa junto de las amigas ou de ls amigos. Yá ls q’ándan de namoro, quédan un cerca de l outro i, apuis de, quaije coladicos, beiláren mais algũas modas, l moço aporbeita pa cumbidar i acumpanhar la moça anté la banca dũa de las doceiras de Caçareilhos i le pagar un docico i ũa copa de licor. Alguns deilhes aporbéitan tamien pa cumbidar las moças a dar ũas buoltas nas cadeiricas ou de carrocel ou inda a ber ls acrobatas a las buoltas ne l poço de la muorte.

Apuis dũa çcarga de fogo d’artefício – foguetes de lhágrimas de bários eifeitos i quelores –, nuite adrento, la cousa ampeça a calecer. Al oubíren tocar aqueilhas modas de beilar mais debagarico, ls pares, cada beç mais agarradicos, i, oumenos alguns, quaije mesmo coladicos, ye que, quedando la cousa inda mais caliente, toca a aporbeitar. Assi, hai q’anganhar ls uolhos ou scapar mesmo a la begiláncia de ls pais de la moça. Cachico a cachico, anquanto béilan, l moço bai lhebando la moça pa l meio de l bailo, mas de modo que ls pais deilha puodan inda abistar-le, oumenos, la cabeça. Aton, ambos a dous, pierna cun pierna, cula cintura i l peito del a sgodar-se na cintura i a sfregar-se ne ls senos deilha; cara cun cara, se calha mesmo, a dáren-se uns beisicos i a fazéren-se uns mímicos. Aton, la moça i l moço ampéçan a sentir un caloraço, que, de l cimo de las piernas, bai chubindo pul cuorpo arriba anté ambos a dous aquedáren an punto de rebuçado, senó mesmo, chochicos de todo. La puolarada q’anda ne l aire, pul eifeito de la lhuç de las lhámpadas de quelores burmeilha i amarielha, mais parece agora l fumo dun ancéndio. I nun admira, pus, la ferramienta de l moço, coladica i a roçar na de la moça, cumoquiera stá que nin fierro an brasa, malhado na bigorna de la a frauga puls malhadores i l ferreiro.

Quien sabe se ls moço i las moças dalguns pares, nun se cuntentando cun roçáren-se, serien bien capazes de, sin dáren nas bistas, salir de l bailo para, a las scundidas, s’anroscáren, pori, ne l meio d’algũa touça ou an qualquiera canto i, assi, fazéren la buntade al cuorpo i a l’alma d’ambos a dous, tornando, apuis, yá mais apaziguados, pa l bailo.

Apuis de l altefalante tocar, purmeiro l Tango dos Barbudos i, de seguida, la Valsa da Meia Noite, chega la hora de ber mais ũa çcarga de fogo d’artefício. Yá de madrugada, sigue-se la sesson de fogo preso. Inda me lhembra de ber l ciclista que, pul eifeito de ls rastrilhos, parcie nun se cansar de dar als pedales; apuis, aparecie un painel cula eimaige de la Senhora de l Naso, parcida cula de l sou standarte, mas arrodiada i alumeada por lhuzes de ls rastrilhos; i, ne l final, l spetaclo de fogo preso acaba a stalhar i ũa ruoda a abrir-se pa dezir a todos ls persentes: Boa Noite.

Antre la ũa i las dues de la manhana, por bias de l cansaço i de l arrefecimiento de las beiladeiras i de ls beiladores, l puolo de l bailo parece yá mais ũa nubrina. Cachico a cachico, béien-se mais moças i moços a salir de l bailo, que queda cada beç cun menos pares. Las moças, que fúrun al arraial acumpanhadas puls sous pais, son las purmeiras a salir; apuis, las moças i ls moços de cada poboaçon, ajúntan-se todos i bótan-se, a la par, a camino de casa. Pul camino, mas sin dáren nas bistas, alguns moços i moças ban quedando pa trás, cumoquiera pa se fazéren mais alguns mimos i festicas. Yá altas horas, la maior parte deilhes, stafadicos de todo, alhá chágan a casa. Tenendo que fazer alguns quilómetros, bien çfrente de la ida pa l arraial, an que todos íban bien animados, na buolta pa la poboaçon i a casa, la deboçon ye agora quaije niũa. Ye tal i qual cumo que se questuma dezir:

– “Aton, adonde bás?” – pregunta algũa pessona a quien bai a la fiesta.

– “Pus bou a la fiesta!” – respunde-le el ou eilha, todo/a animado/a.

– “Donde bienes?” – pregunta outro/a a quien torna de la fiesta.

– “Beeengo de la fiiiesta…” – respunde-le el ou eilha arrastrando la boç.

Al chegáren a casa, las filhas i ls filhos ténen todo l cuidado, nun ban, pori, spertar sous pais, i bótan-se lhougo a drumir, se calha, anté la janta – ye cumo quien diç, anté a la hora d’almorçar, pus ye aquel l nome que, na Tierra de Miranda, se dá al que, noutros lhados, le cháman almuorço. Isto, claro stá, se sous pais, lhembrando-se de quando éran mais nuobos, al cuntrairo de l que le fazírun ls pais dalguns deilhes, nun les spertáren i oubrigáren a poner-se a pie mais cedo.

Als que les gusta apurar mais un cachico ne l arraial a fazer que fázen i só chégan a casa yá al alborecer, se ténen l azar d’ancontrar ls pais inda an casa, assujéitan-se a que, oumenos aqueilhes que, cuidando bingar-se de l que, quando éran nuobos, les fazírun sous pais, ponendo-se a eimitá-los i a fazer cumo eilhes, les dígan:

– Bá, bamos alhá, rapaç! Toca a lhabar la fronha i esses uolhos pus tenes que benir cumigo a zmuntar ũas tierras pa la sementeira!

I, indas que cheno de suonho i stafado de todo, arrastrando ls pies i torpeçando pul camino, alhá bai el a zmuntar toda la manhana. I nin arrepincha!… Pus que remédio ten, senó, oubedecer-le!… I muita suorte tenerá el se, de tarde, sou pai le deixar, oumenos, drumir la séstia.

Bocabulairo – vocabulário

Abaloar – avaliar \\ achegar-se – aproximar-se \\ adebinar – adivinhar \\ adondequiera – aonde quer \\ adregar – conseguir, calhar \\ aire – ar \\ alhá – lá \\ alhebantar – levantar \\ alhumbrar  iluminar \\ alredores – arredores \\ al redor – à volta \\ alumeado – iluminado \\ amanaçado – ameaçado \\ amansiar – amansar \\ amportar – importar \\ an – em \\ andefeniçon – indefinição \\ anfastiado – enfastiado, sem apetite \\ antresse – interesse \\ anubrado – nublado \\ apartar – separar \\ aponer-se – resolver \\ apuis – depois \\ atafaios – atafais, arreios de cavalgadura \\ atirar culs trastes al aire – atirar com tudo ao chão \\ arada – terra lavrada \\ arrodiado – rodeado \\ a trates – a tratar \\ baratilho – designação que se dava em Angueira ao vendedor de roupa de cama e de mesa e de outras utilidades domésticas a baixo preço \\ beç – vez \\ bezino – vizinho \\ biespera – vêspera \\ bino – vinho \\ bison – visão \\ bista – vista \\ bonda – basta \\ buolta – volta \\ buono – bom \\ burmelhina – jogo da vermelhinha \\ cabanhal – alpendre coberto \\ çacana – sacana \\ çafar – livrar \\ caleija – caminho estreito entre muros \\ caliente – quente; campanairo – campanário \\ canhono – cordeiro \\ capaç – capaz \\ Çarapicos – Serapicos // çcansar – descansar \\ çcampado – descampado, terreno sem construção, floresta ou cultivo \\ çculpar – desculpar \\ çcuntar – descontar \\ cfrençar – distinguir \\ cfréncia – diferença \\ cielo – céu \\ chano – chão \\ chibico – cabrito \\ chimpa/r – tombo/tombar ou atirar ao chão \\ ciego – cego \\ çorrateiramente – sorrateiramente \\ çpuntar – despontar \\ crestiano – cristão \\ çtância – distância \\ çtinguir distinguir \\ çtinto distinto \\  çtino – destino \\ cũa – com uma \\ çufino – focinho \\ cula – com a \\ cul – com o \\ culidade – qualidade \\ cumbenéncia – conveniência \\ cumbenir – convir \\ cuontar/cuntar – contar \\ cuntesto – texto \\ çurrapa – zurrapa, vinho de muito má qualidade \\ currida – corrida \\ custruçon – construção \\ deboçon – devoção \\ deilhes – deles \\ deilhi – dali \\ delantre – diante \\ delgeiro – ligeiro, rápido \\ de-lei – bom, agradável, às direitas \\ die – dia \\ dieç – dez \\ Dius – Deus \\ duonho – dono \\ eideia – ideia \\ eilhi – ali \\ eiqui – aqui \\ eisemplo – exemplo \\ eiluminar  iluminar \\ fragués – freguês, cliente \\ frenar – travar \\ frezno – freixo \\ fizo (verbo fazer) – fez \\ galaton – grande rego \\ gana – vontade \\ guapo – bonito \\ l – o \\ la – a \\ lhatoneiro – latoeiro \\ lhá – lá \\ lhembrar – lembrar \\ lheuga – légua \\ lhibrar – livrar \\ lhigar – ligar \\  lhinha – linha \\ lhino – linho \\ lhombo – lombo \\ lhuç – luz \\ lhugar – lugar \\ lhuita – luta \\ loinje – longe \\ mai – mãe \\ malreis – mil réis, moeda de valor equivalente a um escudo \\ meidie – meio dia \\ mielgo – irmão gémeo \\ mobimiento – movimento \\ mos – nos \\ Muntesino – Montesinho \\ necidade – necessidade \\ negociico – negógio \\ ningũa/niũa – nenhuma, nem uma \\ nisquiera – nem sequer \\ nobidade – notícia, novidade \\ nubre – nuvem \\ oucasion – ocasião \\ oulhar – olhar \\ oumenos – pelo menos \\ ouribeç/ouribeiro – ourives \\ ourniar – bramir do bovino \\ ourrieta – vale de terra arável e fértil \\ pa l – para o \\ pa la – para a \\ pa lhá – para além \\ pertenecer – pertencer \\ Pertual – Portugal \\ pon-te eiqui q’hás de ber l castielho d’Outeiro – fazer o manguito (sentido literal: conseguir algo que, praticamente, é impossível de obter. Explicação: o castelo de Outeiro está em tal estado de ruína que, apesar de estar no cimo de uma colina bastante elevada e visível a grande distância, só ao perto se consegue adivinhar ter sido um castelo) \\ pori – talvez, porventura \\ pormessa – promessa \\ porparar – preparar \\ porparos – preparativos \\ posta – naco de carne de vitela mirandesa assada ao lume \\ pula – pela \\ puls bistos – pelos vistos \\ purmanhana – ao alvorecer \\ purmeira – primeira \\ pus/puis – pois \\ qualquiera – qualquer \\ quei – quê \\ quejir (verbo querer) – quiser \\ quelor – cor \\ quemer – comer \\ quienquiera – quem quer \\ quier – quer \\ raia – fronteira \\ raisparta – raios partam \\ rebistar – ver se o animal tem qualquer defeito \\ regatar – regatear \\ relada – aborrecida \\ relhistro – relâmpago \\ rezon – razão \\ riba – cima \\ rosznar – rosnar, zurrar \\ ruin – ruim \\ salida – fêmea com cio \\ salude – saúde \\ scapar – ir embora \\ scherumada – (mulher) sem viço \\ sclarecer – esclarecer \\ scornar – agredir com  os chifres \\ scucir – escapar discretamente, escorregar \\ seinha – sinal \\ selombra – sombra \\ sendinesa – mulher de Sendim \\  sequiera – sequer \\ sesson – sessão \\   sfregante – instante \\ sfregar-se – roçar-se \\ sgodar – roçar \\ siete – sete \\ silha – correia para apertar a albarda \\ sodes (verbo ser) – sois \\ sou – seu \\ Spanha – Espanha \\ stória – estória \\ sperar – esperar \\ spetaculo – espetáculo \\ spalhafato – espalhafato \\ splandoroso – esplendoroso \\ sposiçon – exposição \\ squecido – esquecido \\ stantico – instante \\ stepor – estupor \\ stória – estória \\ stragar – estragar \\ strobilho – empecilho \\ strumento – instrumento \\ suberrolho – calor muito intenso \\ subreciente – suficiente \\ sue – sua \\ tagalho – pequeno rebanho \\ tener – ter \\ teston – tostão, dez centavos (do escudo) \\ tie – mulher \\ tienda – tenda \\ tiu – homem \\ tornar para casa culs cantares de la segada – regressar a casa sem ter atingido o objetivo \\ touça – moita de pequenos carvalhos \\ touronda – vaca com cio \\ traigédia – tragédia \\ troniada – trovoada \\ truones – trovões \\ ũa – uma \\ uito – oito \\ you – eu \\ zafio – desafio \\ zatar-se – pôr-se a, deitar-se a, desatar \\ zbio – desvio \\ zeinho – desenho \\ zgraciar – desgraçar \\ zgustosa – desgostosa \\ zinjuar – tomar o pequeno almoço \\ zlhado – ao lado \\ zmuntar – arrancar monte \\ zounesta – (maneira como, em Angueira, era designada uma) burra com cio

Para saber o significado de outras palavras, sugiro a consulta do sítio

http://www.mirandadodouro.com/dicionario/

A quem queira visualizar algumas fotos aéreas de Angueira, sugiro a consulta do blogue

http://portugalfotografiaaerea.blogspot.pt/2017/01/angueira.html

Caso queira saber a localização de alguns sítios do termo de Angueira, carregue no “link”:

www.openstreetmap.org/searchquery=Angueira%2C%20vimioso%2C%20portugal#map=12/


5 respostas para “La Compra dun Albardin na Feira de l Naso”

  1. Parabéns António, a descrição da estória é excelente, os pormenores da vivência de uma feira naquela época, também é bem real. Podes ainda acrescentar os desafios do jogo da barra, que tanto podia ser feito com uma pedra, como com uma alavanca de ferro ou até com uma relha. Normalmente, o jogo era disputado pelo “Champanha” (Guarda Fiscal) de S. Martinho de Angueira, O Elias, filho do Zé Augusto cigano, o “Caçoulo” de Avelanoso e outro jogador da Póvoa, do qual não me lembro do nome. As apostas eram normalmente de um cantaro de vinho (15 L). Os presentes faziam duas alas e apoiavam e incentivam os jogadores. Ao fim do jogo, eram convidados a beber o vinho.
    A pega de touros, era outra das apostas que encerravam as feiras de gado. Os touros eram da raça mirandesa e pesavam cerca de 900 Kg. Os proprietários dos touros (agricultores), não queriam que a pega se efectasse, uma vez que ao fim da luta, os touros ficavam com grandes rasgões na pele, provocados pela força bruta exercida e pelos chifres afiados.
    A pressão dos presentes, sobre os proprietários dos touros era tanta e contínua, que estes não resistiam e acabavam por ceder.
    Emílio Torrão

    Curtir

  2. Nunca estive no Naso, mas fui a feiras a Mogadouro (2 e 16 de cada mês) e ao Azinhoso. A primeira tinha eu feito 5 anos e tinha uma aguilhada. Não variavam muito os preparos e o caminho para a feira. O que me lembra bastante é das doceiras e das barracas da posta (“uma posta e uma litrada”) ou dos cegos a cantarem as desgraças e os dramas dos tempos.
    Obrigado por escreveres estas cenas cheias de vida e de história, para deleite de quem lê. Um abração do Guilherme Galvão

    Curtir

    • Gostei de la buossa stória de la feira de l Naso, cuntada cun todos ls pormenores. You que sou de la Speciosa, bien se me lhembra de ber passar ls feirantes i las feirantes todas pimponas, anriba de sous burros albardados.
      Lendo, tornei alhá, al meio daqueilhes cientos de animales i daqueilha gente toda a regatiar.
      Ua figura que naide squece- Cachachin cun la tendica no chano.
      Outra, tie Marie do Céu de Caçareilhos cun ls rebuçadicos, las bolaixas i ls licores. Nun habie garoto que nun se fusse a stribar al puial de tie Marie do Céu!
      Tirando la parte de la aldrabice de tiu Agusto Albardeiro que bien se me lhembra de ber nas feiras, todo porfeito. Augas passadas, mas fui un grande trafulha tener-se aporbeitado de l analfabetismo de la moça.
      Quanto al jogador de barra, de la Pruoba cumo dezie Eimílio Terron que nun se le lhembraba, era Çurra, l grande jogador i de la Speciosa un rapaç nuobo, Belmiro Lopes, filho de tiu Abelino Ferreiro que ganhaba a todos, sigundo me cunta mie mai. Apuis que se casou deixou essas façanhas.de jogar la barra i apuis fui-se para Angola, diç eilha.

      Parabienes! Ide screbindo

      Un chi,

      Delaide Munteiro

      Curtir

  3. Caro Colega e Amigo Torrão

    Excelente o trabalho que tem vindo a fazer, não só na divulgação de “Storias” mas do Mirandês que, muito embora não domine mas que se entende perfeitamente, exigem do autor um trabalho apurado e um conhecimento que é digno de realce e merecedor dos mais rasgados elogios.
    Um grande abraço de,
    Isidro Beleza

    Curtir

  4. Muito bem, Tó!
    Lendo (ou tentando ler, pois aqui-além não consegui) ávida e apressadamente estes trechos lembrei-me que por vezes tu e o Rafael se saíam com uma resposta, um aparte, um comentário galhofeiro em Mirandês. Eu nem sempre entendia tudo. Mas lembro-me que sorrias, numa espécie de cumplicidade com os “autores” do dito — por vezes relatando “supostas” e passadas situações locais, parecia-me que mais ou menos anedóticas. Agora, que o Mirandês até ganhou estatuto reconhecido, elogio-te a vocação.
    Quase obrigação, como bom filho da tua terra. Escreve, escreve tudo de que te lembrares, deixa para os netos o que possas dessa herança patrimonial. Os louros não são deste tempo, mas estou certo que, escrevendo estas coisas, algum dia alguém sorrirá — como tu, quando, há quarenta anos em Braga, contando revivias por dentro. Muitos, muitos parabéns!
    Comovidamente, CCdA

    PS – Haverá uns 15 anos estive em Rio de Onor, onde supostamente se falava ainda o dialeto local. Um senhor de apelido Preto ofereceu-me vinho na sua adega. Aceitei. Falei-lhe de ti, não te conhecia, mas pensei que seria teu familiar… Tempos depois, já não sei como, soube que falecera.

    Curtir

Deixar mensagem para Isidro Beleza Cancelar resposta